
[ANALIZA] | Sieciowe Trójmorze szansą na rozwój Inicjatywy
W związku z powołaniem Inicjatywy Trójmorza, realizowane są liczne projekty infrastrukturalne. Jednocześnie wciąż nie ma jeden wizji zorganizowania współpracy pomiędzy podmiotami zaangażowanymi. Jest to ważne dla samej inicjatywy, ponieważ w rozwoju gospodarczym sieciowość identyfikowana jest z wymianą dóbr, wiedzy i doświadczenia, w oparciu o relacje i współprace podmiotów stanowiących sieć. Tym samym, aby wzmocnić więzi pomiędzy krajami Inicjatywy należałoby podjąć działania zmierzające do ustanowienia sieci powiązań na poziomie kontaktów gospodarczych, naukowych, samorządowych. Taka kooperacja przyniosłaby korzyści w postaci większej integracji, wykształcenia kapitału społecznego, identyfikacji z regionem, sfery przyjaznej dla inwestycji, wzmocnienia innowacyjności oraz rozwoju gospodarczego.
Poszukiwanie możliwości współpracy w ramach Trójmorza jest ściśle zależne od sieci powiązań pomiędzy poszczególnymi państwami. Im silniejsza jest potrzeba wzmacniania interesów członków, tym więcej pojawia się obszarów do kooperacji. Współcześnie postrzega się Trójmorze dwojako. Po pierwsze, jest to region interesów państw, które są położone pomiędzy państwami dążącymi do ekspansji terytorialnej, np. Rosja, a także tymi, które przez lata kierowały działaniami instytucjonalnymi w ramach UE, czyli np. Francja i Niemcy. Ten obszar stanowi jedną trzecią całkowitej powierzchni Unii Europejskiej, zamieszkałą przez blisko 115 milionów osób. Po drugie, to połączenie instytucjonalne – w ramach inicjatywy – gdzie państwa zrzeszone zyskują coraz większe zdolności do oddziaływania na współpracę w ponadnarodowych organizacjach, a także zawiązują własne kooperacje, które mogą być dla nich dużo bardziej korzystne. Trójmorze postrzegane jest jako koncepcja 12 państw mających wizję rozwoju i poszukiwania tożsamości w ramach interesów Europy Środkowo-Wschodniej.
Pryncypiami Inicjatywy Trójmorza w początkach jego zawiązania było promowanie współpracy państw w celu przyciągnięcia inwestorów, rozwoju gospodarczego i zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego[i]. Chociaż od czasu pierwszego spotkania przedstawicieli krajów Inicjatywy w 2015 roku prowadzono działania dążące do integracji i zacieśnienia współpracy poprzez m.in. powołania Funduszu Trójmorza[ii] lub organizację kolejnych szczytów, mogło się wydawać, że przez brak podejmowania konkretnych działań, działalność Inicjatywy ograniczy się ograniczonego partnerstwa lub będzie platformą służącą do realizacji jednostkowych projektów[iii].
Nowy impuls
Prawdą jest, że momentem kluczowym dla funkcjonowania Inicjatywy był wybuch wojny w Ukrainie w lutym 2022 roku. Wówczas zauważalna stała się wola wcielenia w życie i poszerzenia pierwotnych założeń, co wyraża się poprzez przyspieszenie realizacji projektów w zakresie dywersyfikacji dostaw surowców (gazoporty w Świnoujściu i w chorwackiej Krkrze, terminal w Kłajpedzie), poprawy cyberbezpieczeństwa (Boosting Cybersecurity Cooperation in the Three Seas Initiative) bądź współpracy wojskowej[iv]. Podjęte działania oraz ich dynamika w regionie Trójmorza demonstruje, że dopiero po ofensywie rosyjskiej i zerwaniu wielu porozumień z Rosją, przyspieszono realizację najpilniejszych projektów, dostrzegając konieczność współpracy regionalnej[v].
Oprócz tego, momentem przełomowym było częściowe zaangażowanie Ukrainy w Inicjatywę Trójmorza. Była to nowa i unikalna procedura, stworzona na potrzeby rozpoczęcia współpracy z państwem spoza Unii Europejskiej. Podczas szczytu w czerwcu 2022 r., co podkreślił Prezydent Polski Andrzej Duda, podjęto decyzję, aby stworzyć nowy rodzaj partnerstwa na rzecz wspólnych działań. Dlatego też nadano Ukrainie specjalny status jako partnera uczestniczącego. W tej kwestii należy wspomnieć, że jeszcze w styczniu tego samego roku, przed rosyjską inwazją, zarówno Ukraina, jak i Mołdawia, wyraziły zainteresowanie uczestnictwem w Inicjatywie Trójmorza. Partnerstwo dla Ukrainy jest pierwszym krokiem. Kolejnym będzie podobna współpraca z Mołdawią. W związku z tym, Trójmorze w przyszłości może się poszerzyć o kolejne dwa państwa.
W świetle obecnej sytuacji międzynarodowej i gospodarczej, działalność Inicjatywy może wpłynąć na rozwój biorących w niej udział krajów Europy Środkowo-Wschodniej oraz w węższym zakresie na dywersyfikację energetyczną, cyfryzację, dopełnienie projektów powstających w ramach Unii Europejskiej oraz harmonijną współpracę z krajami trzecimi[vi]. Trzeba zauważyć, że regionalne projekty strategiczne bądź projekty infrastrukturalne, realizowane są na najwyższych poziomach władzy i kontaktów międzypaństwowych oraz stanowią jeden z elementów mogący podnieść konkurencyjność regionu[vii].
Cechy sieciowości i gospodarki sieciowej
Szansą dla państw Inicjatywy jest wykorzystanie zależności pomiędzy państwami, a przy tym ich potrzeb i oczekiwań na poziomie międzynarodowym. To właśnie ta potrzeba dobrobytu, rozwoju i szukania wsparcia u zagranicznych partnerów jest motorem napędowym do wykorzystania podstaw, które leżą w sojuszu przedstawicieli Europy Środkowo-Wschodniej. Ta wizja niezbędnych zależności powinna prowadzić do nowych projektów, które będą kamieniem węgielnym pod silne partnerstwo międzynarodowe.
Choć założono szeroki zakres współdziałania pomiędzy uczestnikami Inicjatywy, kosztowne i ambitne przedsięwzięcia przyćmiły bardzo istotny dla przyszłości państw Inicjatywy element. Elementem tym jest współpraca u podstaw na szczeblach samorządowych, lokalnej wymiany kulturowej i naukowej oraz gospodarczej w formie sieci wzajemnych powiązań i wzajemnego wsparcia[viii]. Ze względu na powyższe należałoby zadać pytanie, czy we współczesnej gospodarce i ekonomii można odnaleźć trendy odpowiadające na potrzeby stworzenia sieci podmiotów z państw Trójmorza, jakie są jego cechy i jakie warunki musiałyby być spełnione dla jego skuteczności. Aby odpowiedzieć na to pytanie, należałoby przyjrzeć się trendowi wewnątrz współczesnej gospodarki opartej na wiedzy nazywanego sieciowością, gospodarką sieciową lub w wymiarze społecznym społeczeństwem sieciowym.
Na potrzeby analizy trzeba zwrócić uwagę, że część rozważań i koncepcji dotyczących sieci i sieciowości koncentruje się wokół jej technicznych aspektów i elementów związanych z wytwarzaniem wartości niematerialnych (np. sieci IT, organizacji pracy na odległość lub w obrębie projektów informatycznych). Natomiast omawiane zagadnienie ma przede wszystkim wymiar społeczny, gospodarczy a sieci technologiczne są jedynie narzędziem i środkiem do celu łączącym podmioty chcące osiągać tożsamy lub podobny cel.
Gospodarka sieciowa definiowana jest jako wspólna przestrzeń wymiany dóbr, wiedzy i doświadczenia, która oparta jest na specyficznych relacjach połączonych podmiotów[ix]. Przesłankami świadczącymi, o tym że dane relacje mają cechy sieciowości są: ciągła interakcja rozumiana jako długoterminowe powiązania formalne i nieformalne, współzależność od wzajemnych działań (1), wymiana zasobów kontrolowanych przez podmioty będące w sieci (2) oraz nieskończoność, jako brak jednoznacznie określonych granic struktur narzucanych przez tradycyjne struktury organizacyjne przy jednoczesnej możliwości dołączenia innych podmiotów (nieskończoność relacji i otwartość) (3)[x].
Jest to zatem wykorzystanie pewnych wzorców, które wypracowano na innych polach i rynkach, a będą niezwykle skuteczne w ramach Trójmorza. To oznacza ni mniej, ni więcej, jak stopniowe zacieśnianie więzi między członkami. Jednakże, będzie to forma zaangażowania większej liczby podmiotów i znacznym odejściem od współpracy tylko na poziomie najwyższych polityków. Trójmorze potrzebuje instytucjonalizacji, która pozwoli m.in. samorządom, jednostkom naukowo-badawczym, organizacjom pozarządowym, a także podmiotom z sektora prywatnego na zacieśnioną współpracę, która ostatecznie będzie siecią spajającą inicjatywę.
Omawiane sieci funkcjonujące w gospodarce opartej na wiedzy nie istniałyby bez fizycznego połączenia ich uczestników siecią informatyczną przy wykorzystaniu technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz osadzenia ich w określonych ramach społecznych[xi]. Od strony koordynacji działań sieciowych lub zarządzania strategicznego, podstawę funkcjonowania stanowią uzupełniające się potencjały o charakterze relacyjnym zorientowane na obustronne korzyści na podstawie sformalizowanych zasad – relacji i współpracy pomiędzy tymi podmiotami[xii]. Członkowie sieci łączą swoje siły w celu zapewnienia dodatkowych korzyści prowadzonej przez siebie działalności, której nie mogliby uzyskać działając poza siecią.
Rozwiązaniami sieciowymi, o których mowa powyżej, są m.in.:[xiii]
- wspólny udział w inwestycjach i projektach,
- ustanowienie podmiotów w formie prawnej służącej utrzymaniu współpracy w organizacji sieciowej,
- wymiana zasobów lub wspólne korzystanie z nich (m.in. materialnych, niematerialnych, osobowych itd.),
- organizacja łańcucha dostaw lub jego części,
- tworzenie organizacji koordynujących współpracę zrzeszonych jednostek,
- formalne lub nieformalne alianse,
- praca grupowa,
- proponowanie nowych inicjatyw w ramach i poza Inicjatywą,
- inne skonkretyzowane kooperacyjne relacje pomiędzy grupą podmiotów.
Do korzyści płynących z funkcjonowaniu w sieciowości zalicza się m.in.:[xiv]
- osiąganie wspólnych celów strategicznych,
- wzbogacanie istniejących już lub kształtowanie przyszłych sieci społecznych,
- współpracę ponadregionalną i dywersyfikację partnerów,
- ograniczanie kosztów prowadzonej działalności,
- zwiększenie zasięgów członków sieci,
- zwiększenie elastyczności i innowacyjności organizacji,
- ukierunkowanie na rozwój Inicjatywy,
- budowanie prestiżu Trójmorza, a przez to przyciągając nowych partnerów do współpracy,
- ograniczenie ryzyka operacyjnego i kosztów.
Szansa na sieciowość a Trójmorze
Powracając do Inicjatywy w kontekście głównego przedmiotu rozważań, warto byłoby odnieść się do opublikowanego artykułu pt. “5 wyzwań stojących przed Trójmorzem”[xv]. Tymi wyzwaniami są: (1) mniej mówić, więcej działać, w tym m.in. skoordynowany lobbing regionalny w ramach Unii Europejskiej, (2) zmniejszenie dominacji Polski w Inicjatywie, (3) rozszerzenie współpracy na inne wymiary, (4) przygotowanie konkretnej oferty dla Ukrainy, (5) uczynienie z Trójmorza obszaru badawczego. Nie sposób odmówić słuszności przedłożonym postulatom, ale jednocześnie zauważenia wymaga, że do zrealizowania większości z nich może w różnym stopniu przyczynić się zastosowanie rozwiązań sieciowych.
Idea sieciowości koresponduje z pkt 1 i 2 powyższych postulatów, gdyż sieciowa kooperacja powodowałaby, że państwa Inicjatywy łączyłoby więcej interesów, dla których mogłyby występować wspólnym frontem. W konsekwencji doprowadziłoby to do postulowanego zacieśnienia współpracy, skutkującego wspólnym ubieganiem się o środki, tworzeniem lub zarządzaniem wspólnymi projektami, lobbingiem w UE, a co najważniejsze rozszerzeniem stosunków gospodarczych pomiędzy podmiotami z regionu Trójmorza. Postawienie na sieciowość przyniosłoby postulowane „rozwodnienie” dominacji Polski w Inicjatywie, gdyż sieć powiązań miałaby mniej narodowy charakter, a w większym stopniu stanowiłaby wspólnotę interesów na wszystkich jej poziomach (Inicjatywy, regionalnym, lokalnym, biznesowym itp.).
Prawdą jest, że Polska przyjmuje naturalną rolę lidera w ramach Trójmorza. Z jednej strony jest to ważne, gdyż jeden z członków nadaje impet i motywuje do podejmowania kolejnych działań, które pozwolą rozwinąć ten ponadnarodowy projekt. Z drugiej strony, niektórzy członkowie zmniejszają swoje zaangażowanie lub nie decydują się na wewnętrzne projekty, gdyż albo całkowicie ufają kierunkom nadawanym przez Warszawę, albo obawiają się, że ich pomysły nie zostaną wzięte pod uwagę. Ponadto jest jeszcze kwestia stopniowego rozwoju inicjatywy. Oznacza to, że wielu członków nadal nie postrzega tego projektu jako znaczący w skali ponadnarodowej, w takim stopniu, jak pierwotnie zakładano. Zatem czekają, aż Inicjatywa w nachodzących latach nabierze rozpędu i pozwoli im na większe uczestnictwo. Niemniej, rolą Polski – nawet jako lidera – jest wykorzystanie potencjału każdego z członków Inicjatywy (zespołu) w celu wydobycia potencjału i rozwoju Trójmorza. Nawet jeśli wiąże się to ze zmniejszeniem jej roli.
W kontekście punktu 3 – rozszerzenia współpracy na inne wymiary – uwypuklenia wymaga tworzenie relacji sieciowych w gospodarce ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorczości i tzw. sektora trzeciego. Zawiązanie i działalność Inicjatywy tworzy przestrzeń umożliwiającą łączenie podmiotów prowadzących działalność gospodarczą i społeczną, koordynowanie wspólnych inicjatyw oraz ich finansowanie. W tym przypadku, zasadniczym celem zastosowania rozwiązań sieciowych byłoby przede wszystkim zapewnienie rozwoju gospodarczego w zrównoważonym środowisku, nawiązania wzajemnych kontaktów oraz wzmocnienie konkurencyjności regionu[xvi]. Tworzenie środowiska biznesowego połączonego z rozwojem kapitału intelektualnego i społecznego umożliwiłoby rozszerzenie współpracy na inne wymiary niż tylko projekty infrastrukturalne lub działania militarne, ale również stworzenie konkurencyjnego regionu w wymiarze gospodarczym.
O istotności relacji sieciowych w kontekście rozszerzenia współpracy państw Inicjatyw mogą świadczyć badania empiryczne przeprowadzone w zakresie tworzenia sieci przedsiębiorczości w kontekście rozwoju regionalnego[xvii]. Jak wynika z tychże badań, czynnikami determinującymi rozwój regionalny są m.in. zaufanie, dostęp do nowych technologii komunikacji, infrastruktury oraz usług (prywatnych i państwowych) wspierających środowisko biznesowe i sieci kontaktów w regionie i wykraczające poza region. Ponadto, udział platform ICT (information and communications technology), partnerstwa publiczno-prawnego, grup przedsiębiorców i tzw. living labs przyczyniają się do tworzenia ekosystemu przedsiębiorczości także w regionach odznaczającym się dotychczas jego niskim poziomem[xviii].
Odnośnie rozszerzenia działalności Trójmorza na inne wymiary można zaproponować niektóre działania pomiędzy podmiotami wewnątrz Inicjatywy poprzez:
- organizację struktur, inicjatyw i podmiotów oraz elektronicznych platform łączących podmioty uczestniczące w komercyjnych lub społecznych projektach,
- przeznaczenie środków na rozwijanie przedsiębiorczości i inicjatyw opartych o kooperację sieciową, współpracę w zakresie tworzenia łańcuchów dostaw,
- wzmocnienie konkurencyjności i innowacyjności podmiotów o transgranicznym charakterze lub z potencjałem do rozwinięcia takiej działalności oraz łączenie kompetencji biznesu w regionu Inicjatywy,
- nacisk na rozwój regionów peryferyjnych i aktywności skutkującej rozwojem kapitału społecznego z jednoczesnym prowadzeniem kampanii informacyjnych o Inicjatywie, jej zadaniach, propagowania identyfikacji z regionem oraz ideą Inicjatywy,
- promocję oraz wsparcie niektórych społecznych form organizacji biznesu typu kooperatywy, niektóre rodzaje start-upów, ale także lokalne firmy, które chcą działać transgranicznie wg zasady “myśl globalnie działaj lokalnie”, a także wspierając pomysły, które mogą zostać wdrożone i wykorzystane w każdym z państw Inicjatywy,
- zaangażowanie podmiotów pozarządowych do promocji funkcjonowania inicjatywy i promocji jej szerokorozumianej działalności w ujęciu zarówno krajowym (w każdym z państw), jak i międzynarodowym,
- wspólne lokalne programy tzw. małej infrastruktury, w tym energetycznej i cyfrowej;
- wspieranie innowacyjności, rozwoju przemysłowego i współpraca z krajami o wysokim poziomie innowacyjności (np. Japonia, Tajwan, USA, Korea Płd.) oraz łączenie inwestorów z tych krajów z kooperantami z Inicjatywy.
W celu spełnienia warunków rozwoju i współpracy gospodarczej państw regionu, nie można zapominać o wyzwaniach dotyczących nauki i uczynienia z Trójmorza obszaru badawczego (postulat nr 5). Nauka i projekty badawcze opierające się na synergii poszczególnych ośrodków naukowych w postaci wymiany naukowej oraz współdzielenia zasobów i współpracy badawczej powinny być jednym z filarów tego obszaru. Jednakże, przedmiotowa kooperacja powinna być nakierowana na rozwój oraz praktyczne zastosowanie wyników badań, innowacyjność nieoderwaną od potrzeb rynkowych oraz prowadzenie badań ukierunkowanych na ich praktyczne zastosowanie. Ponadto, zdolność do generowania innowacji, awans w łańcuchu dostaw, rozwój w kierunku produkcji opartej na wiedzy przez przedsiębiorców z regionu Inicjatywy[xix] wymaga kapitału ludzkiego i odejścia od taniej siły roboczej.
W odniesieniu do uczynienia z Trójmorza obszaru badawczego, w kontekście sieciowości, istotne były by:
- wspólne inicjatywy, konferencje, projekty, badania w ramach łączenia wiedzy i zasobów z regionu Trójmorza w formule sieciowej,
- wspólne starania o granty i finansowanie badań ze zróżnicowanych źródeł, a przez to analogiczne otwarcie się 12 państw na wzmacnianie naukowej współpracy w ramach Trójmorza,
- stała współpraca regionalna i ponadregionalna w zakresie wymiany ludzi, zasobów, prowadzonych badań oraz współpracy naukowej; obejmując także zaangażowanie NGOs i think-tanków,
- wspólna infrastruktura naukowa, w tym biblioteki cyfrowe, bazy danych, platformy cyfrowe,
- współpraca pomiędzy uczelniami a instytutami i jednostkami badawczymi; nie ograniczając ich kooperacji tylko do takich dziedzin jak polityka, czy gospodarka,
- zwiększenie znaczenia nauczania przedmiotów praktycznych (zarówno na poziomie studiów wyższych oraz zawodowych) i przygotowania pracowników do wykonywania pracy w przemyśle oraz innowacyjnych sektorach gospodarki,
- wspieranie inicjatyw badawczo-rozwojowych oraz wdrożenia na rynek innowacji i wprowadzenia na rynek produktów wynikających z innowacji oraz prowadzonych,
- zaangażowanie osób młodych w programy i projekty związane z Inicjatywą Trójmorza, promując tę koncepcję w kraju i za granicą,
- oprócz aktywnego udziału w unijnych programach i wymianie naukowej, nawiązanie współpracy również z państwami spoza UE o wysokim poziomie innowacyjności (np. Japonia, Tajwan, Korea Południowa, USA, Singapur) oraz państw rozwijających się (np. Indie, Senegal, Nigeria, Kazachstan, Arabia Saudyjska).
Niektóre działania podejmowane w obrębie Inicjatywy noszą znamiona sieciowości i można zaryzykować stwierdzenie, że mogą się one stać zalążkami tego rodzaju polityki. Dotychczas na Samorządowym Kongresie Gospodarczym – II Forum Regionów Trójmorza w dniu 29 czerwca 2021 roku w Lublinie podpisano Deklarację Lubelską[xx] w sprawie utworzenia Sieci Gospodarczej Regionów Trójmorza, której to celem jest “współdziałanie na rzecz rozwoju i osiągania wzajemnych korzyści społeczeństw tego obszaru oraz podnoszenia konkurencyjności regionów w wymiarze europejskim. Wyrazem pogłębionej współpracy międzyregionalnej będzie powołanie Sieci Gospodarczej Regionów Trójmorza jako narzędzia na rzecz realizacji wspólnych inicjatyw.”[xxi]. Chociaż wspomnianą deklarację podpisali przedstawiciele niektórych regionów Inicjatywy, współpraca ta ma wymiar przede wszystkim infrastrukturalny i dopiero, gdy zostanie podpisana umowa międzynarodowa i powołana instytucja Trójmorza, można będzie powiedzieć, czy w jej wyniku będą wprowadzane rozwiązania sieciowe[xxii].
Co ważne, sieci regionalne czy sieci miast mogą działać niezależnie od poziomu współpracy państwowej, czyli na poziomie władz krajowych.
Oprócz wyżej wymienionych, naturalnym jest, że można stworzyć nowe sieci. Współpraca na tym najwyższym poziomie – między decydentami – jest zaczątkiem dla najważniejszych inwestycji i zacieśniania relacji. Praca u podstaw i włączenie do koncepcyjnego planowania rozwoju państw przy wykorzystaniu samorządów, organizacji naukowo-eksperckich i sektora prywatnego jest prawdziwą siłą Inicjatywy Trójmorza. Zgoda na rozwój sieciowości pojawiła się już w 2015 roku, a teraz należy ją jak najszybciej i najgłębiej wdrażać. Mając instancjonalną współpracę w ramach UE, ale kierując się interesem państw Europy Środkowo-Wschodniej realnym jest prowadzić niezależne inicjatywy, które będą korzystne dla wszystkich 12 państw.
Wnioski
Rozwiązania sieciowe w gospodarce, w kontaktach pośród wspomnianymi podmiotami powinny cementować u podstaw relacje pomiędzy krajami Inicjatywy oraz stanowić uzupełnienie i synergię dla projektów infrastrukturalnych. Połączenie regionów, jednostek samorządowych, ale także podmiotów prywatnych siecią zależności, daje oprócz możliwości rozwoju, także perspektywę większej konsolidacji krajów Trójmorza oraz społeczności i osób je zamieszkujących. Oprócz korzyści natury gospodarczej, tego rodzaje relacje umożliwiałyby skuteczniejszą współpracę w trakcie kryzysów, także tych wojennych, gdyż jak udowodniły miesiące po ataku Rosji na Ukrainę, współdziałające i zwarte społeczeństwa o wiele lepiej radzą sobie w kryzysach, niż te, w których kapitał społeczny jest niewielki.
W uwzględnionych w analizie obszarach takich jak relacje gospodarcze, samorządowe oraz naukowo-badawcze, niewątpliwie można zastosować rozwiązania sieciowe. Dzięki rozwojowi innowacyjności i gromadzeniu tzw. kapitału relacyjnego, region państw Inicjatywy może zyskać na poziomie globalnym. Wraz z inwestycjami w infrastrukturę energetyczną, transportową i cyfrową, sieciowość znacznie zwiększyłaby możliwości regionu. Region Trójmorza z rozwiniętą sieciowością i możliwościami jakie ona przynosi, może stać się coraz bardziej atrakcyjny dla inwestycji zagranicznych, a w konsekwencji może zajmować coraz istotniejsze pozycje w globalnych łańcuchach dostaw i łańcuchach wartości. Połączone sieciowo zasobami podmioty z regionu Inicjatywy także mogą występować jako inwestorzy lub podmioty rozszerzające swoją dotychczasową działalność. Takie wypozycjonowanie sprawiłoby, że region Trójmorza miałby szanse stać się regionem produkcyjnym i innowacyjnym.
Wykorzystanie sieciowości to również szansa dla Polski, gdyż jest w centralnym punkcie Europy. Tworząc nowe powiązania naturalnie powstają obszary współpracy z kolejnymi państwami. Trójmorze postrzegane jest jako koncepcja 12 państw mających wizję rozwoju i poszukiwania korzyści, a zatem im większa sposobność na zacieśnienie tych więzi, tym bardziej okazałe będą efekty. Swego rodzaju decentralizacja współpracy, to zbliżenie dużo większej liczby podmiotów z państw Inicjatywy.
Budowanie sieci zależności jest kluczowe dla kwestii politycznych i gospodarczych, ale w dobie konfliktów, również i militarnych[xxiii]. To oznacza, że w interesie państw – czego przykładem jest partnerstwo Ukrainy – będzie budowanie odporności na zewnętrzne zagrożenia. Takim dla Europy Środkowo-Wschodniej jest agresywna polityka Federacji Rosyjskiej. Dlatego też bezpieczna kooperacja w ramach sieciowości, przez wzgląd na niestabilną sytuację w regionie, będzie ważnym elementem w planowaniu dalszych działań w ramach Trójmorza. Realnym jest stworzenie specjalnej sieci miast Trójmorza. Należałoby ją początkowo sformalizować. Jest wiele takich sieci na świecie wpływają pozytywnie na współpracę.
Inicjatywa ma stabilne podstawy, aby niezależenie się rozwijać. Potencjał państw zjednoczonych jest na tyle duży, że trzeba mieć to na uwadze. Sieciowość jest jednym z etapów, który będzie realizowany na korzyść wszystkich członków. Nowe projekty pozwolą na uwolnienie potencjału i nadadzą kierunek dla przyszłych działań. Trójmorze – o czym wielu zapomina – jest wciąż młodą inicjatywą, a zatem potrzeba czasu na podjęcie kolejnych przedsięwzięć.
Autorzy:
Dr Łukasz Speer – Doktor nauk prawnych na Uniwersytecie Wrocławskim, autor prac badawczych z zakresu arbitrażu, inwestycji oraz prawa publicznego i gospodarczego, pracownik i współpracownik podmiotów publicznych i prywatnych, jego zainteresowania badawcze koncentrują się na Stanach Zjednoczonych, polityce gospodarczej i inwestycjach. Autor książki Arbitraż handlowy w Stanach Zjednoczonych Ameryki w rozwoju historycznym.
Dr Aleksander Olech – Wykładowca na Baltic Defence College i analityk Defence24. Absolwent Europejskiej Akademii Dyplomacji oraz Akademii Sztuki Wojennej. Doświadczenie badawcze zdobywał m.in. na Université Jean Moulin Lyon 3, Instytucie Stosunków Międzynarodowych w Pradze, Instytucie Wspierania Pokoju i Zarządzania Konfliktami w Wiedniu, NATO Energy Security Centre of Excellence w Wilnie, NATO Centre of Excellence Defence Against Terrorism w Ankarze i NATO StratCom w Rydze. Stypendysta OSCE & UNODA Peace and Security, NATO 2030 Global Fellowship oraz dwukrotnie Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego.
Bibliografia
[i] Trójmorze – Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Portal Gov.pl (www.gov.pl) – dostęp z dnia 10.08.2022 r.
[ii] Więcej zob.: J. Wilczek, A. Rudowski, Fundusz Trójmorza. W stronę instytucjonalizacji Inicjatywy?, Warszawa 2021.
[iii] J. Błaszczak, Ł. Kobierski, Trójmorze z perspektywy państw członkowskich, Warszawa 2021, raport Instytutu Nowej Europy, s. 46-48.
[iv] Premier: nie ma i nie będzie Trójmorza bez wolnej i suwerennej Ukrainy – Kancelaria Prezesa Rady Ministrów – Portal Gov.pl (www.gov.pl) – dostęp z dnia 10.08.2022 r.; Litwa zapowiada pomoc Polsce w dostawie gazu – Samorządowy Kongres Trójmorza (lubelskie.pl) – dostęp z dnia 10.08.2022 r.
[v] Dr Konrad Popławski: inwazja na Ukrainę nadaje Trójmorzu nowy impet, wiele państw uznaje dziś racje Polski – Wiadomości – polskieradio24.pl – dostęp z dnia 10.08.2022.
[vi] R. Wojtaszak, Inicjatywa Trójmorza a perspektywy rozwoju państw regionu Europy Środkowo-Wschodniej w drugiej dekadzie XXI wieku, Sprawy Międzynarodowe 2020, t. 73, nr 2, s.84-85.
[vii] L. Wei, B. Wierzbiński, T. Surmacz, Three-Seas Initiative countries and their competitiveness in Europe, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 62 (2/2020), s. 88.
[viii] W naukach ekonomicznych zostały ukute teorie omawiające sieci społeczne, powiązania wewnątrz społeczności, ich działanie i oddziaływanie w gospodarce. Jedna z nich – teoria osadzenia (theory of embeddedness) jako czynniki determinujące działalność człowieka (częstokroć przedsiębiorcy), wskazuje otoczenie społeczne oraz relacyjność kontaktów w sieciach, aczkolwiek brak jest jednolitego jej zdefiniowania ze względu na niejednolity pogląd literatury przedmiotu oraz jej szerokie zastosowanie. Niemniej, oparte na podejściu holistycznym i interdyscyplinarności poglądy mieszczące się w teorii osadzenia uznają, że działalność jednostki i czynniki wpływające na jego decyzje osadzone są w danym środowisku społecznym. Więcej zob. w: K. Czernek-Marszałek, P. Marszałek, Koncepcja zakorzenienia społecznego i jej przydatność w badaniach ekonomicznych, Ekonomista 2015, nr 5; J. Światowiec-Szczepańska, K. Bugiera, Budowanie pozycji sieciowej przedsiębiorstwa poprzez uczestnictwo w zrzeszeniach, Zeszyty Naukowe Wydziału Zamiejscowego w Chorzowie Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu 2017 Nr 19; M. Granovetter, Economic Action and Social Structure: The Problem of Embeddedness, American Journal of Sociology vol. 91, No. 3 (Nov., 1985).
[ix] E. Skrzypek, Sieciowość jako cecha nowej gospodarki, Studia Informatica Pomerania nr 2/2017 (44), s. 22.
[x] M. Ratajczak-Mrozek, Główne cechy relacji sieciowych przedsiębiorstw (podejście sieciowe – network approach), Organizacja i kierowanie, nr 4/2009 (138), s. 77.
[xi] Chodyński A., Sieciowość w koncepcjach biznesu — aspekty społeczne i ekologiczne [w:] A. Chodyński (red.), Zarządzanie odpowiedzialnym rozwojem przedsiębiorstwa, Kraków 2012, s. 83
[xii] Chodyński A., Sieciowość w koncepcjach biznesu…, s. 83, 84-86.
[xiii] A. Odrobina, P. Folfas, Udział Polski w globalnych łańcuchach wartości: przypadek działalności badawczo-rozwojowej, Ekonomista 2020, nr 4; W. Rudny, Globalne łańcuchy wartości: kto kreuje i kto przejmuje wartości z innowacji, Zarządzanie i Finanse 2013, R. 11, nr 4, cz. 3; B. Ziółkowska, Sieciowe uwarunkowania kształtowania strategii wzrostu wartości wzrostu wartości przedsiębiorstwa, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia, Vol. XLIX, 4, 2015; A. Tomaszuk, A. Wasiluk, Organizacja w sieci relacji, Białystok 2020, s. 43; A. Kawa, Podstawy teoretyczne sieci przedsiębiorstw, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Ekonomika Transportu i Logistyka 2013, nr 46, s. 50.
[xiv] M. Ratajczak-Mrozek, Global Business Networks and Cooperation within Supply Chain as a Strategy for High-Tech Companies’ Growth, Journal of Entrepreneurship, Management and Innovation (JEMI), Vol. 8, Iss. 1, 2012, s. 40; E. Skrzypek, Sieciowość jako cecha nowej gospodarki, Studia Informatica Pomerania nr 2/2017 (44), s. 24; J. Abbas, S. Raza, M. Nurunnabi, M. S. Minai, S. Bano, The Impact of Entrepreneurial Business Networks on Firms’ Performance Through a Mediating Role of Dynamic Capabilities, Sustainability 2019, 11, s.22-25; K. Grzesiuk, Sieciowość jako tendencja w zarządzaniu – Szkoła sieci organizacyjnych i obszary jej zastosowania w zarządzaniu [w:] M. Pawlak, Nowe tendencje w zarządzaniu, tom VII, Lublin 2017, s. 190-192.
[xv] J. Wilczek, 5 wyzwań stojących przed Trójmorzem, Instytut Nowej Europy – 5 wyzwań stojących przed Trójmorzem | Instytut Nowej Europy (ine.org.pl) – dostęp z dnia 10 sierpnia 2022 r.
[xvi] Jak wynika z badań empirycznych, czynnikami determinującymi rozwój regionalny są m.in. zaufanie, dostęp do nowych technologii komunikacji, infrastruktury oraz usług (prywatnych i państwowych) wspierających środowisk biznesowych i sieci kontaktów w regionie i wykraczające poza region. Ponadto, udział platform ICT (information and communications technology), partnerstwa publiczno-prawnego, grup przedsiębiorców i tzw. living labs przyczyniają się do tworzenia ekosystemu przedsiębiorczości także w regionach odznaczającym się dotychczas jego niskim poziomem. Więcej w: Zob. M. Miczyńska-Kowalska,M. Slonimska, Network mechanisms for supporting entrepreneurially weak regions, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 62 (2/2020).
[xvii] Zob. M. Miczyńska-Kowalska,M. Slonimska, Network mechanisms for supporting entrepreneurially weak regions, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 62 (2/2020.)
[xviii] Ibidem.
[xix] O istotności zmiany pozycji regionu Trójmorza w globalnych łańcuchach dostaw i wartości, globalnych przepływach oraz Trójmorzu jako regionie produkcyjnym więcej w: K. Popławski, J. Jakóbowski, Trójmorze jako odpowiedź Europy Środkowej na globalne i unijne wyzwania, Sprawy międzynarodowe 2020 t. 73 nr 2; K. Popławski, J. Jakóbowski, W kierunku budowy bliższych powiązań. Trójmorze jako obszar gospodarczy, Warszawa 2020, raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego.
[xx] Lublin_Declaration_PL.pdf (lubelskie.pl) – dostęp z dnia 12.08.2022.
[xxi] DEKLARACJA-LUBELSKA_PL.pdf (lubelskie.pl) – dostęp z dnia 12.08.2022.
[xxii] Sieć – Samorządowy Kongres Trójmorza (lubelskie.pl) – dostęp z dnia 12.08.2022.
[xxiii] A. Olech, J. Raubo, Czas na Armię Trójmorza? O konieczności bliskiej współpracy wojskowej państw trójmorskich, – dostęp z dnia 15 sierpnia 2022 r.
fot. twitter/@3seaseu