Czeska i polska optyka wobec państw Partnerstwa Wschodniego. [Debata] Bezpieczeństwo Europy Środkowo-wschodniej wobec zagrożenia rosyjskiego

Podziel się tym wpisem:

Czechy pozostają bliskim koalicjantem Polski w kwestiach bezpieczeństwa w regionie Europy Środkowo-Wschodniej: można wywnioskować z wypowiedzi czeskich polityków i ekspertów, które miały miejsce podczas listopadowej debaty w Instytucie CEVRO w Pradze.

Relacja z II część  debaty organizowanej przez Instytut Polski w Pradze, Stowarzyszenie Trójmorze  oraz Centrum Studiów Transatlantyckich Instytutu CEVRO na początku listopada zeszłego roku w stolicy Czech. Druga część seminarium poświęcona była współpracy między Pragą a Warszawą w kształtowaniu polityki europejskiej wobec państw Partnerstwa Wschodniego, przede wszystkim Ukrainy, Mołdowy i Białorusi. Celem spotkania oraz całego projektu jest poszukiwanie punktów wspólnych pomiędzy polską a czeską polityką zagraniczną.

W debacie udział wzięli: jako prowadzący: Jan Paďourek wykładowca w Instytucie CEVRO. Prelegentami w debacie byli: prof. Przemysław Żurawski vel Grajewski wiceprezes Stowarzyszenia Trójmorze,  Radosław Fogiel, wiceprzewodniczący Europejskiej Partii Konserwatystów i Reformatorów oraz poseł na Sejm RP, Ambasador Jaroslav Kurfürst, Specjalny Przedstawiciel ds. Partnerstwa Wschodniego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych oraz były Ambasador Republiki Czeskiej w Belgii oraz Daniel Koštoval, starszy pracownik naukowy w Praskim Centrum Stosunków Transatlantyckich, były wiceminister obrony Republiki Czeskiej.

Polska strategia wobec Rosji

Prof. Przemysław Żurawski vel Grajewski: w swojej pierwszej wypowiedzi scharakteryzował system polityczny w Rosji. Z perspektywy Warszawy Rosja stanowi podstawowe zagrożenie polityczne dla Polski. Takie stanowisko nie bierze się z rusofobii a jedynie z charakterystyki systemu politycznego w tym państwie: który w 70 % jest zarządzany przez służby specjalne. Olga Wiktorowna Krysztanowskaja rosyjska socjolog określiła Rosję jako państwo mafijne. W tym systemie administracja państwowa kieruje się interesami „siłowików” i wszelkie działania nie prowadzą do reformowania systemu a jedynie do umacniania władzy. Narzędziem, które do tej pory służyło umacnianiu wpływów Rosji było uzależnienie Europy o dostaw surowców energetycznych. Ta sytuacja się zmienia i Rosja traci swojej wpływy. Spowodowane jest to dostawami np. skroplonego gazu LNG do Europy przez Amerykanów. Stąd Rosja próbuje wykorzystywać obecnie inne narzędzia, w celu utrzymania kontroli jak ekspansjonizm terytorialny. Taka postawa władzy ma budować więź z narodem rosyjskim.

Polska w tej sytuacji musi wykorzystywać wszelki dostępny potencjał budowy sojuszy zarówno z państwami, których optyka i położenie wobec Rosji są podobne jak Ukraina, będąca kluczowym państwem w rywalizacji strategicznej z Kremlem. Kolejnym elementem jest budowanie wsparcia dla Wschodniej Flanki NATO zarówno wśród sojuszników z NATO jak i Unii Europejskiej.

Profesor Żurawski vel Grajewski zaznaczył, że w kontekście obecnej sytuacji na wschodniej Ukrainie oraz na granicy polsko-białoruskiej istotne dla bezpieczeństwa obywateli Polski jest umacnianie sojuszu z Kijowem. Polska jednocześnie wspiera aspiracje europejskie państw Partnerstwa Wschodniego. Gruzja, Mołdawia i Ukraina stworzyły „Stowarzyszone Trio”, które ma działać na podobnych zasadach co Grupa Wyszehradzka – powinniśmy wspierać te wysiłki podkreślał prof. Żurawski vel Grajewski.

Na zakończenie swojej wypowiedzi prof. Żurawski vel Grajewski stwierdził, że: w Polsce z dużym uznaniem spotkały się działania administracji czeskiej polegające na wydaleniu większości dyplomatów rosyjskich w sporze dyplomatycznym z Rosją na wiosnę 2021 roku.

Miejsce Czech w Trójmorzu

Jaroslav Kurfürst: występował jak pierwszy z czeskich panelistów. Czeski polityk stwierdził na wstępie, że wszystkie opinie nie dotyczące Partnerstwa Wschodniego będą jego prywatnymi. Jaroslav Kurfürst stwierdził, że stosunki polsko-czeskie w perspektywie długoterminowej mają zasadnicze znaczenie. Obydwa państwa mają takie same cele geopolityczne, polegające na utrzymaniu obecności amerykańskiej w Europie, przeciwdziałanie ekspansji politycznej i gospodarczej Rosji w regionie i wsparciu państw Partnerstwa Wschodniego.

Biorąc pod uwagę uwarunkowania geopolityczne Trójmorze jest najważniejszą inicjatywą, która obejmuje tak zwane „nowe państwa” UE bez Grecji i Portugalii. Najistotniejsze dla powodzenia tego projektu jest wsparcie amerykańskie dla Trójmorza, które warunkuje jego zasadność.” Odważyłbym się to wręcz ująć w sposób matematyczny: znaczenie Trójmorza jest i będzie wprost proporcjonalne do amerykańskiego zaangażowania w ten projekt” – wypowiedź Jaroslava Kurfürsta. Projekt Trójmorza jest budowany przede wszystkim jako czynnik zwiększający bezpieczeństwa i odporności regionu. Pojęcie odporności jest kluczowe przede wszystkim dla projektów infrastrukturalnych. Podobne założenia ma również Partnerstwo Wschodnie oraz inne inicjatywy w regionie jak Grupa Wyszehradzka, która 13 % swojego budżetu przeznacza na projekty skierowane do wschodnich sąsiadów UE.   

Z perspektywy Czech warto również zwrócić uwagę na Inicjatywę Trójkąta Lubelskiego, która jest po środku na mapie inicjatyw środkowo-europejskich pomiędzy Trójmorzem a Partnerstwem Wschodnim. „Moją uwagę wzbudziła debata w ramach Trójmorza, być może zainspirowana pewnymi amerykańskimi pomysłami: czy Ukrainie i Mołdawii nie zaproponować bezpośredniego udziału we współpracy.

To bardzo interesujące z perspektywy Czech. Podkreślamy nasze sympatie do Ukrainy i Mołdawii oraz oczywiście do Gruzji”.  Jaroslav Kurfürst stwierdził, że kraje Trójmorza i Partnerstwa Wschodniego są do siebie podobne i trzeba w nich budować odpowiednie mechanizmy odporności przed zagrożeniami ze wschodu.

Czechy muszą się zaktywizować w ramach Trójmorza stwierdził Jaroslav Kurfürst, biorąc pod uwagę peryferyjne położenie tego państw wobec głównych projektów inicjatywy. Stąd strona czeska powinna inicjować nowe projekty, jak dotąd Praga zaproponowała jedynie projekt priorytetowy kanał Odra-Łaba-Dunaj, z kolei Polska zaproponowała już 10 takich projektów, Chorwacja – 16, Węgry – 15, Estonia – 4 itd.

„Poprzez różne mechanizmy istnieje możliwość wygenerowania na nadchodzący okres 5 lat znaczącej kwoty – do 17 miliardów euro dla Partnerstwa Wschodniego.

Przyjrzyjmy się, co by to mogło oznaczać w dziedzinie infrastruktury – mowa tu o budowaniu połączeń w ramach transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T,

w sumie 3 tys. km dróg i linii kolejowych oraz możliwość budowania łączników gazowych zwiększających poziom bezpieczeństwa energetycznego”.

W podsumowaniu czeski polityk stwierdził: że Czechy powinny skupić się na trzech płaszczyznach w stosunku do Partnerstwa Wschodniego:

  1. Wpieranie potencjału
  2. Zaangażowanie operacyjne
  3. Wzmocnienie dialogu w kwestiach bezpieczeństwa

Polska i czeska optyka na zagrożenie rosyjskie

Radosław Fogiel: rozpoczął swoją wypowiedź od przypomnienia słów Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Tbilisi podczas wojny z Rosją. „Dziś bronimy niepodległości Gruzji jutro może Ukrainy a może w przyszłości również mojego kraju”. Były to słowa prorocze. W naszej części Europy wszyscy wiemy czym jest zagrożenie ze strony Rosji, jednak część państw Europy Zachodniej i Południowej w czym innym dostrzega zagrożenie dla sojuszu. Z perspektywy Włoch, Hiszpanii czy Portugalii dużo większe zagrożenie stanowi presja migracyjna z Afryki Północnej niż działania Rosji.

Z kolei dla Polski bezpieczeństwo naszych sąsiadów takich jak Ukraina stanowi integralną część dla stabilizacji w regionie. Wspólnym elementem dla wszystkich państw Trójmorza, z wyjątkiem Białorusi jako państwa satelickiego wobec Moskwy, jest to że Rosja prowadzi takie działania, które mają zdestabilizować je politycznie i gospodarczo i jednocześnie uzależnić od Kremla. Poza Ukrainą widać to w takich państwach jak Gruzja czy Mołdawia gdzie armia rosyjska jest obecna na terytoriach opanowanych przez separatystów. Radosław Fogiel zaznaczył również, że obecne działania Rosji prowadzone w Donbasie i na Krymie mają za zadanie nie tylko destabilizację Ukrainy ale również zapobieżenie jej integracji z UE i NATO, tak samo było w przypadku wojny w Gruzji. Jest to swoista pułapka Rosji, która ma  na celu wręczenie wymówki państwom europejskim sceptycznym wobec integracji euro-atlantyckiej Europy Wschodniej. Destabilizacja tych państw powoduje, że nie są one gotowe do integracji ze strukturami Zachodu.

Daniel Koštoval: zaczął swoją wypowiedź od konstatacji: „można empirycznie udowodnić, że czym mniej demokracji w Rosji, tym więcej rosyjskiej agresji”. Czechy podzielają polski punkt widzenia w polityce wschodniej. Ze strony Rosji płyną niepokojące sygnały. W 2021 roku, Rosja przyjęła nową strategię, w której Zachód jest oskarżany o destabilizację sytuacji w Rosji a Ukraina jako integralna część przestrzeni wpływów Rosji. Czeski ekspert, zwrócił równocześnie uwagę, że oprócz Rosji w globalnym wymiarze podobne zagrożenie dla bezpieczeństwa stanowią Chiny. Dla Stanów Zjednoczonych chińskie zagrożenie na Pacyfiku jest podstawowym zagrożeniem dla Waszyngtonu. W tej perspektywie Europa Środkowo-Wschodnia powinna wzmacniać regionalne sojusze również z państwami z poza NATO jak Ukraina czy państwa skandynawskie. Daniel Koštoval stwierdził również, że Czechy powinny włożyć więcej wysiłku we współpracę z Polską w dziedzinie bezpieczeństwa.

Rosja próbuje przedstawić naszą współpracę z takimi państwami jak Ukraina czy Gruzja jako działania zmierzające do odcięcia ego państwa od Europy. Jednakże nasze działania są odpowiedzią na apel tych państw, które boją się kolejnej dominacji Kremla i sztywnych stref wpływu, w których znalazłyby się te państwa po rosyjskiej stronie.

Czeski ekspert uważa że: biorąc pod uwagę wyzwania Stanów Zjednoczonych w regionie Pacyfiku, Europa powinna wziąć na siebie odpowiedzialność za swoje bezpieczeństwo. Te działania nie mogą jednak doprowadzić do wycofania obecności amerykańskiej na kontynencie. W skali UE państwa Wschodniej Flanki powinny prowadzić ożywiony dialog z państwami Zachodu w sprawie wypracowania wspólnych strategii. Nie może dalej istnieć podział na tandem francusko-niemiecki i nowe państwa UE.

W relacjach z Polską nowy czeski rząd powinien kontynuować dobrą współpracę z Warszawą w takich formatach jak Partnerstwo Wschodnie. Jednocześnie powinno dojść do większej koordynacji działań w zakresie bezpieczeństwa pomiędzy Pragą i Warszawą ale również Bratysławą. Takim rozwiązaniem mogłoby być utworzenie  wspólnej jednostki czesko-polsko-słowackiej. „Taką jednostka mogłaby posłużyć w sytuacjach kryzysowych lub w zakresie art. 5. Warto to rozważyć. Można także rozwijać współpracę w dziedzinie przemysłu obronnego” – stwierdził Koštoval.

Skip to content