O potrzebie powołania Gwardii Ochrony Prezydenta. Projekt ustawy

Niezwykłe wydarzenia, jakie miały miejsce w dniu 9 stycznia 2024 roku, tj. wkroczenie do Pałacu Prezydenta grupy prawdopodobnie Policjantów oraz zablokowanie wyjazdu z Pałacu, z całą mocą ujawniły daleko posunięty rozkład systemu ochrony głowy państwa oraz porządku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej. Wobec powyższego warto podjąć temat ustanowienia nowej służby wyspecjalizowanej w ochronie zarówno Prezydenta RP oraz porządku konstytucyjnego o nazwie „Gwardia Ochrony Prezydenta”.

Prezydent jako Zwierzchnik Sił Zbrojnych oraz strażnik porządku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej, winien posiadać gwarancje konstytucyjne, ustawowe oraz organizacyjne i techniczne, zapewniające nieprzerwane i efektywne sprawowanie w ramach urzędu, uprawnień i obowiązków konstytucyjnych. Musi zatem posiadać zagwarantowane w każdym momencie bezpieczeństwo i autonomię funkcjonowania w stopniu możliwie niezależnym od bieżących relacji politycznych.     

Wspomniane wydarzenia z całą mocą ujawniło ciężką dysfunkcję systemu ochrony głowy państwa, nie należy jednak jej odnosić do poszczególnych Funkcjonariuszy SOP, których służbę bezsprzecznie trzeba cenić i traktować z należnym szacunkiem. Zdarzenie polegające na wkroczeniu do Pałacu Prezydenta (niemalże do Gabinetu Prezydenta) kilkunastu osób, których tożsamość, zakres uprawnień oraz intencje niesposób było wówczas jednoznacznie ustalić, jak też blokowanie wyjazdu autobusem, ujawniło w zasadzie brak skutecznego systemu ochrony Prezydenta Rzeczypospolitej nie tylko w jego Pałacu, ale, jak można przypuszczać w jego najbliższym otoczeniu i poza nim. W tym miejscu godzi się podkreślić, że niedopuszczalna jest wreszcie sytuacja, w której Prezydent jako zwierzchnik sił zbrojnych i gwarant porządku konstytucyjnego nie ma realnego wpływu na poziom ochrony Pałacu Prezydenta lub innych podmiotów i obiektów. Zachowując obiektywność warto przy tym wyraźnie zaznaczyć, że przywołany incydent ponad wszelką wątpliwość stanowi sygnał dla pilnej potrzeby zmiany systemu ochrony Prezydenta i porządku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej. Nie może być wreszcie przecież tak, że Pałac Prezydenta jest chroniony słabiej od domostwa każdego Polaka.

Wydarzenia z dnia 9 stycznia bieżącego roku z całą mocą ujawniły wadliwość konstrukcji, w której Służba Ochrony Państwa oraz Policja podlegając temu samemu Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji doprowadziły do częściowego unicestwienia ochrony Pałacu Prezydenta. Niezależnie od tego, czy były one wynikiem panujących układów politycznych przedstawiona sytuacja absolutnie nie powinna mieć miejsca. Pewne jest natomiast, że zasadne i porządane wydaje się powołanie odrębnej od obecnie funkcjonującej Służby Ochrony Państwa jednostki organizacyjnej.

Projekt ustawy zakłada, powołanie „Gwardii Ochrony Prezydenta” (skrót: „GOP” – na wzór np.: Grecji lub Watykanu) podległej bezpośrednio Prezydentowi i wykonującej bezpośrednio polecenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Postuluje się przy tym wyłączenie organizacyjne GOP ze struktur MSWiA W i umiejscowienie jej w strukturach Ministerstwa Obrony Narodowej a dokładnie w strukturach Dowództwa Komponentu Wojsk Specjalnych jako szóstą Jednostkę Specjalną (wyspecjalizowaną w ochronie Prezydenta i porządku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej). Zbliżona konstrukcja funkcjonowała z powodzeniem w latach 1990 – 1997, gdy w ochronie Prezydenta wyspecjalizowani byli żołnierze Biuro Ochrony Rządu (Jednostka Wojskowa 1004).

Projektowana ustawa przewiduje wreszcie, że w sprawach organizacyjnych GOP ma podlegać  Ministrowi Obrony Narodowej, zaś nadzór polityczny nad jego działalnością sprawował będzie oprócz Prezydenta RP również Senat Rzeczypospolitej Polskiej (jako Izba Wyższa Parlamentu z natury w mniejszym stopniu poddawana emocjom politycznym). GOP ma przy tym posiadać autonomiczne uprawnienia wywiadowczye i kontrwywiadowcze na wzór United States Secret Service (USSS), co stanowi logiczną i naturalną konsekwencję potrzebę skutecznej ochrony Prezydenta i porządku konstytucyjnego Polski.

Zakłada się przy tym, że Gwardia Ochrony Prezydenta będzie uprawniona do czerpania wsparcia ze wszystkich innych służb, agencji oraz instytucji ale sama także będzie posiadała w pełni autonomiczne
i hierarchicznie nadrzędne uprawnienia i kompetencje w przedmiotowym zakresie. GOP  będzie zatem posiadała kompetencje analogiczne do Policji, Żandarmerii Wojskowej, SKW, SWW, SW, ABW i co ważne będzie względem nich hierarchicznie nadrzędna odpowiadając za ochronę najważniejszej osoby w Państwie i porządku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej.     

Krytyczne doświadczenia z 9 stycznia 2024 r. uzasadniają projekt rozwiązania wskazujący, że na obszarze i w czasie realizacji zadań przez Gwardię Ochrony Prezydenta oraz w odniesieniu do Gwardzistów GOP, Policja lub Żandarmeria Wojskowa będą mogły realizować zadania wyłącznie za zgodą GOP lub Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Zakłada on, że GOP będzie posiadał zbliżone uprawnienia, obowiązki oraz kompetencje analogiczne do funkconującej w USA United States Secret Service.

United States Secret Service, USSS (Tajna Służba Stanów Zjednoczonych) to jeden z najstarszych federalnych organów ścigania w Stanach Zjednoczonych utworzony w dniu 5 lipca 1865 zajmujący się ochroną najważniejszych osób w państwie oraz ich rodzin, a także do prowadzenia śledztw w sprawie oszustw. Od 2003 podlega Departamentowi Bezpieczeństwa Krajowego USA. Rozporządzenie o utworzeniu Secret Service zostało podpisane przez prezydenta Abrahama Lincolna w dniu 14 kwietnia 1865 i weszło w życie 5 lipca tego roku. Początkowo agencja ta była jedynie wydziałem Departsamentu Skarbu, do którego głównych zadań należała walka z fałszerstwem pieniędzy. Pierwszy raz Secret Service oficjalnie zostało wykorzystane do ochrony głowy państwa w 1894 roku.

Obecnie do głównych zadań Secret Service należy zapewnienie ochrony głowie państwa, prowadzenie dochodzeń w sprawach oszustw i zwalczanie fałszerstw pieniędzy. 

Ustawa Public Law 91-217 z 1970 zobowiązuje Secret Service do ochrony:

– rezydenta i członków jego bezpośredniej rodziny;

– wiceprezydenta i członków jego bezpośredniej rodziny;

– kandydatów na prezydenta Partii Demokratycznej i Partii Republikańskiej w latach wyborczych;

– Białego Domu, budynku Departamentu Skarbu i innych biur prezydenta Stanów Zjednoczonych;

– oficjalnej rezydencji wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych;

– zagranicznych misji dyplomatycznych w Stanach Zjednoczonych.

Na mocy innych ustaw Secret Service jest zobowiązana także do ochrony prezydenta elekta i wdowy po prezydencie aż do jej śmierci lub ponownego zamążpójścia. Agencja zajmuje się również analizą listów adresowanych do prezydenta, zawierających pogróżki, w celu zidentyfikowania ich nadawcy. Poniżej zamieszczamy przedmiotowy projekt ustawy.

Projekt

USTAWA

z dnia ………. 2024 r.

o Gwardii Ochrony Prezydenta

 Rozdział 1

Postanowienia ogólne

Art. 1. Tworzy się Gwardię Ochrony Prezydenta, zwaną dalej „GOP”, jako służbę specjalną, właściwą w sprawach ochrony Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej lub porządku konstytucyjnego lub osób i obiektów określonych w ustawie.

Art. 2.1. Szef Gwardii Ochrony Prezydenta, zwany dalej „Szefem GOP”, jest centralnym organem administracji rządowej, działającym przy pomocy GOP, będącym urzędem administracji rządowej.

2. Gwardia Ochrony Prezydenta realizuje zadania ustawowe poprzez Gwardzistów Gwardii Ochrony Prezydenta, stanowiących służbę mundurową, zwaną dalej „Gwardzistami Gwardii Ochrony Prezydenta” lub „Cywilnych Operatorów Gwardii Ochrony Prezydenta”.

3. Szef GOP oraz Gwardziści GOP podlegają bezpośrednio Prezydentowi Rzeczpospolitej Polskiej i wykonują polecenia bezpośrednio od Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku braku możliwości sprawowania władztwa przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, GOP podlega Dowódcy Dowództwa Komponentu Wojsk Specjalnych a w przypadku jego braku Ministrowi Obrony Narodowej a w przypadku jego braku, Marszałkowi Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.

4. W sprawach organizacyjnych GOP podlega Ministrowi Obrony Narodowej a w szczególności w sprawach logistycznych, szkoleniowych, kadrowych. Prezydentowi przysługuje prawo do zmiany decyzji Ministra Obrony Narodowej lub Dowódcy Dowództwa Wojsk Specjalnych w zakresie wynikającym z niniejszego ustępu.

5. Działalność Szefa GOP podlega kontroli Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.

6. Szef GOP oraz Gwardziści GOP w sprawach wymienionych w pkt. 3. podlegają Ministrowi Obrony Narodowej, z zastrzeżeniem określonych w ustawie uprawnień Prezesa Rady Ministrów lub Ministra Koordynatora Służb Specjalnych, w przypadku jego powołania.

Art. 3. 1. Nazwy: „Gwardia Ochrony Prezydenta” oraz „Gwardzista Gwardii Ochrony Prezydenta” oraz „Cywilnych Operatorów Gwardii Ochrony Prezydenta” oraz ich skróty: „GOP” i „G GOP” i CO GOP, przysługują wyłącznie Służbom, o których mowa w art. 1 i art. 2 ust. 1 i 2.

2. Nazwa „Gwardia Ochrony Prezydenta”, jej skrót „GOP” oraz znak graficzny przysługują wyłącznie formacji, o której mowa w ust. 1. Minister Obrony Narodowej określi, w drodze rozporządzenia, wzór znaku graficznego GOP, mając na względzie stworzenie spójnego systemu identyfikacji wizualnej GOP.

Art. 3.1. GOP jest jednolitą, umundurowaną, uzbrojoną formacją wykonującą w szczególności zadania z zakresu ochrony Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej lub osób otoczenia Prezydenta RP lub innych osób wskazanych przez Prezydenta i obiektów lub porządku konstytucyjnego Państwa oraz rozpoznawania i zapobiegania skierowanym przeciw nim lub innym podmiotom przestępstwom.

2. GOP jest odpowiedzialny za rozpoznawanie i zapobieganie przestępstwom przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej a w szczególności przeciwko porządkowi konstytucyjnemu Państwa, przestępstwom przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwom przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu, przestępstwom przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, przestępstwom przeciwko wolności, przestępstwom przeciwko czci i nietykalności cielesnej, przestępstwom przeciwko porządkowi publicznemu, zamachom i czynnej napaści skierowanym przeciwko osobom, o których mowa w pkt 1 lit. a–d, oraz przeciwko bezpieczeństwu obiektów, o których mowa w pkt 1 lit. e, z wyłączeniem dotyczących tych obiektów przestępstw przeciwko ochronie informacji; 3) rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie popełnianych przez Gwardzistów GOP lub pracowników GOP przestępstw określonych w art. 228, art. 229, art. 231, art. 265 i art. 266 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1138, 1726 i 1855), zwanej dalej „Kodeksem karnym”, w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych.

3. GOP posiada kompetencje: a) służby specjalnej, właściwej w sprawach ochrony przed zagrożeniami zewnętrznymi, istotnymi dla ochrony Prezydenta Rzeczypospolitej lub obronności Państwa i jego porządku konstytucyjnego; b) służby specjalnej, właściwej w sprawach ochrony przed zagrożeniami wewnętrznymi, istotnymidla ochrony Prezydenta Rzeczypospolitej lub obronności Państwa i jego porządku konstytucyjnego.

3. Na obszarze i w czasie realizacji zadań GOP, oraz w odniesieniu do Gwardzistów GOP, Policja lub Żandarmeria Wojskowa realizują zadania wyłącznie za zgodą GOP lub Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 4.1. Ustawa określa: 1) zadania i uprawnienia Gwardii Ochrony Prezydenta, zwanej dalej „GOP”, oraz zasady jej organizacji; 2) obowiązki osób ochranianych; 3) zakres oraz sposób ochrony obiektów służących Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej lub placówek zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej lub innych placówek, związanych z funkcjonowaniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Minister Obrony Narodowej, po uzyskaniu opinii Szefa GOP, z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych, określa, w drodze decyzji, zakres ochrony obiektów, o których mowa w ustawie z uwzględnieniem oceny zagrożenia tych obiektów.

3. W przypadku obiektów służących Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych podejmuje decyzję w uzgodnieniu odpowiednio z Szefem Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

4. Szef GOP, z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych, określa dla każdej z osób, o których mowa w ustawie poziom zagrożenia, biorąc pod uwagę posiadane informacje dotyczące przewidywanych i bezpośrednich zagrożeń względem każdej z tych osób oraz zajmowane przez nie stanowisko. Poziom jest określany jako niski, umiarkowany, wysoki albo bardzo wysoki.

Art. 5. Odrębna ustawa określi w szczególności:

1. szczegółowy zakres zadań oraz sposób ich realizacji;
2. formy działania i zakres uprawnień;
3. szczegółowych zasadach finansowania GOP;
4. uprawnienia do służby lub pracy w GOP;
5. zasady obowiązywania i nadawania korpusów i stopni służbowych;
6. obowiązki i uprawnienia Gwardzistów GOP oraz Cywilnych Operatorów GOP;
7. uposażenie i inne świadczenia pieniężne Gwardzistów lub Cywilnych Operatorów GOP;
8. zasady przyznawania mieszkania i innych należności Gwardzistów lub Cywilnych Operatorów GOP;
9. odpowiedzialność dyscyplinarną Gwardzistów lub Cywilnych Operatorów GOP;

Rozdział 2

Przepisy końcowe

Art. 6. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

***

Autorzy:

prof. SGMK dr hab. Witold Mazurek  – Szkoła Główna Mikołaja Kopernika 

prof. SGMK dr Mariusz Miąsko – Szkoła Główna Mikołaja Kopernika 

fot. pixabay/wawaleszek