Autor: Dr Aleksander Olech, Jakub Knopp

Oddziały antyterrorystyczne i kontrterrorystyczne a zagrożenia dla bezpieczeństwa Polski

Podziel się tym wpisem:

Z uwagi na trwającą wojnę w Ukrainie, a także rosnące ryzyko ataków o charakterze terrorystycznym na terytorium państw NATO, należy mieć na uwadze, jakie są polskie zdolność na rzecz reagowania na zagrożenia. Polskie siły zbrojne, jak i służby działające na rzecz walki z terroryzmem, stale dopasowują się do nowych wyzwań, co było szczególnie widoczne po zamachach w Europie w latach 2015-2019. Obecnie trzeba sobie radzić z nowym zagrożeniem, które może mieć charakter dywersyjny i godzić w infrastrukturę krytyczną.

Podstawowym celem funkcjonowania państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa społeczeństwu, które w nim funkcjonuje. Charakteryzuje się to m.in. likwidowaniem niebezpieczeństw i zmniejszaniem prawdopodobieństwa wystąpienia ich w przyszłości. Wśród wielu zagrożeń mających wpływ na funkcjonowanie państw, a jednym z najgroźniejszych jest terroryzm. Jest to zjawisko, które zwłaszcza w drugiej połowie XX wieku, zaczęło wyraźnie zaznaczać swoją obecność w Europie, jako sposób do osiągania celów i wywierania wpływu na decyzje polityczne.

Każdy udany zamach terrorystyczny (którego nie udało się spacyfikować lub zatrzymać) wiąże się z pozbawieniem życia i zdrowia obywateli. W związku z tym priorytetem państw jest utrzymanie bezpieczeństwa, a tym samym zwalczanie terroryzmu. Jest to ściśle związane z prawidłowym funkcjonowaniem systemów oraz formacji antyterrorystycznych i kontrterrorystycznych, które mogą podjąć adekwatne do zagrożenia działania.

W Polsce są oddziały i służby odpowiedzialne za zatrzymywanie oraz zwalczanie zagrożeń terrorystycznych. Istnieje jednak potrzeba stałej współpracy na poziomie narodowym, jak i międzynarodowym, na rzecz prowadzenia aktywnej polityki antyterrorystycznej. Współcześnie każde państwo w Europie powinno rozwijać politykę antyterrorystyczną poprzez ofensywne rozbudowę struktur i formacji kontrterrorystycznych, tak jak obecnie czyni to Polska.

Służby antyterrorystyczne

Wyróżnia się działania określane jako stricte antyterrorystyczne, czyli proaktywne – prewencyjne, profilaktyczne, defensywne oraz kontrterrorystyczne, opisywane jako reaktywne – ofensywne, operatywne, agresywne.

Organom odpowiedzialnym za podejmowanie działań antyterrorystycznych przypisuje się 3 funkcje. Pierwszą z nich jest uniemożliwianie i zapobieganie podjęcia działań o charakterze terrorystycznym. Druga czynność to ochrona i maksymalne zabezpieczenie obywateli oraz ważnych obiektów. Trzecim zastosowaniem jest ściganie sprawców, prowadzone zarówno w obrębie granic państwowych jak i w wymiarze globalnym.

Policja

W służbie czynnej jest około 100 tysięcy funkcjonariuszy oraz 30 tysięcy pracowników cywilnych, co czynni ją największą formacją podejmujące działania na rzecz zatrzymywania terroryzmu. Policjanci jako służba umundurowana posiadają właściwe kompetencje w celu wykonywania określonych zadań, w tym m.in. prawo do: kontroli osobistej, legitymowania osób, przeszukiwania samochodów i mieszkań, prawo do użycia broni oraz zastosowania przymusu bezpośredniego.

Policja w ramach swoich zadań i kompetencji posiada wiele możliwości, pozwalających jej na odpowiednie reagowanie na zagrożenia terrorystyczne. Podejmowane czynności prewencyjne oraz profilaktyczne wspierają jednostajność i regularność w działalności antyterrorystycznej. Stała aktywność na rzecz podnoszenia świadomości społecznej na temat zagrożeń oraz permanentna współpraca oddziałów Policji w największych miastach, które mogą stać się celem terrorystów ze względu na zurbanizowany obszar, wydatnie zwiększa poziom bezpieczeństwa i niweluje możliwość wystąpienia ataku. Kompetencje do podejmowania czynności operacyjno-rozpoznawczych uzupełniają niejako działalność Służb Specjalnych, tworząc jeden podsystem, mający na celu eliminację zagrożeń terrorystycznych.

Do zadań Policji należy zarówno podejmowanie działań o charakterze antyterrorystycznym i kontrterrorystycznym. Działania antyterrorystyczne są podejmowane w ramach prewencji, edukacji i wykrywania przestępstw – przeciwdziałanie aktywności o charakterze terrorystycznym – podczas wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych. Działania kontrterrorystyczne są realizowane w ramach reagowania na niebezpieczeństwo, przy użyciu posiadanych w swoich strukturach oddziałów i pododdziałów antyterrorystycznych.

Oddziały kontrterrorystyczne

Kontynuacją czynności mających na celu utrzymać bezpieczeństwo w państwie są działania kontrterrorystyczne prowadzone przez wyspecjalizowane oddziały. Jest to ważny podsystem zwalczania zagrożeń terrorystycznych, zaangażowany już po pojawieniu się niebezpieczeństwa. Jest to reakcja i kontruderzenie na rzecz zatrzymania powstawania kolejnych negatywnych skutków np. zamachu. Procedura kontrterrorystyczna wymaga szybkiego i stanowczego zaangażowania sił oraz środków, których celem jest natychmiastowa elimanacja zagrożeń i minimalizacja strat. Są to działania bojowe lub wykorzystanie oddziałów do operacji zabezpieczających oraz wyprzedzających.

Główne cechy działań kontrterrorystycznych to przede wszystkim:

  • Opracowanie sytuacji operacyjnej – określenie przestępstwa o charakterze terrorystycznym, które może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa, życia, zdrowia bądź wolności osób lub mienia.
  • Zagrożenie terrorystyczne – określenie kto jest sprawcą działań, osób pośredniczących, innych uczestników wydarzenia.
  • Zadanie i plan kontrterrorystyczny – podjęcie działań mających na celu likwidację zagrożenia terrorystycznego.
  • Taktyka działania – interwencja przy wykorzystaniu dostępnych sił i środków, w oparciu o wcześniej przygotowaną strategię działań.        

Działania określane jako kontrterrorystyczne podejmuje się w reakcji na zaistniały atak terrorystyczny. W celu eliminacji zagrożenia lub podjęcia operacji wyprzedzającej wykorzystuje się siły wojskowe lub policyjne, które są oddelegowane do:

  • operacji ratunkowych – np. uwolnienie zakładników.
  • aresztowanie – osób, które są podejrzewane lub podejmują działalność terrorystyczną.
  • eliminacja zagrożenia – likwidacja terrorystów.

W celu podejmowania doraźnych działań utworzono jednostki kontrterrorystyczne w Polsce. Są to oddziały specjalne w Policji lub w siłach zbrojnych, który posiadają strukturę organizacyjną, środki i metody walki, specjalistyczne wyposażenie, infrastrukturę szkoleniową oraz zaplecze logistyczne. Realizują zadania w związku z powstałymi sytuacjami kryzysowymi o charakterze terrorystycznym oraz w celu zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Dlatego też powstałe jednostki posiadają siły i środki, wyposażenie, zaplecze logistyczno-techniczne oraz bazę szkoleniową, która umożliwi przeprowadzenie akcji ratujących życie, eliminację zagrożenia, trwałe zwalczanie organizacji przestępczych i terrorystycznych oraz przeciwdziałanie innym niebezpiecznym przejawom terroryzmu jak np. bioterroryzm. Głównym celem w utrzymywaniu działalności jednostek i komórek organizacyjnych przeznaczonych do fizycznego zwalczania terroryzmu jest ich przygotowania do odpowiednio reagowania na niebezpieczeństwo.

„BOA” oraz samodzielne pododdziały kontrterrorystyczne

Głównym pododdziałem specjalnym w Policji, podejmującym działania kontrterrorystyczne jest Centralny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji zwany także BOA (Biuro Operacji Antyterrorystycznych). Utworzony na podstawie Ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw, jest jednym z rodzajów służb Policji, określanym jako kontrterrorystyczny. Został wyróżniony spomiędzy następujących rodzajów służb: kryminalnej, śledczej, spraw wewnętrznych, prewencyjnej oraz wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym.

Do głównych zadań BOA należy przede wszystkim przeciwdziałanie terroryzmowi oraz jego zwalczanie, a także organizacja, koordynacja i nadzór nad podejmowanymi działaniami Policji. Centralny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji realizuje swoje zadania w zakresie:

  • Podejmowania działań o charakterze bojowym i rozpoznawczym, w celu przeciwdziałania zagrożeniom o charakterze terrorystycznym. W razie potrzeby eliminacji takich niebezpieczeństw.
  • Zastosowania specjalistycznych sił i środków w ramach wykonywanych zadań.
  • Podejmowania czynności o charakterze ochronnym i zabezpieczającym.
  • Przygotowania i prowadzania działań bojowych w sytuacjach kryzysowych, zagrożenia lub dokonania przestępstwa o charakterze terrorystycznym.
  • Wsparcia innych jednostek organizacyjnych Policji w warunkach szczególnego zagrożenia.
  • Prowadzenia działań bojowych w środowisku narażonym na działanie czynnika chemicznego, biologicznego, promieniowania jonizującego i nuklearnego.
  • Opracowywania bieżącej analizy informacji związanych z zagrożeniem terrorystycznym oraz realizacją działań kontrterrorystycznych w Polsce i na świecie
  • Koordynacji przygotowań do podjęcia działań bojowych.
  • Prowadzenia negocjacji policyjnych podczas operacji antyterrorystycznych.
  • Czynnego uczestniczenia w szkoleniach i kursach udoskonalających na rzecz potrzeb operacyjnych.
  • Analizy uwarunkowań, które mają wpływ na zwalczanie terroryzmu przez BOA KGP.
  • Współpracy z właściwymi podmiotami, o charakterze krajowym i międzynarodowym, w celu zwalczania terroryzmu.

BOA KGP zostało również zobowiązane do podejmowania działań o charakterze międzynarodowym, na podstawie umowy pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Do tej kategorii należą głównie operacyjne przeprowadzane w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych.

Siły Zbrojne

Jeśli użycie oddziałów lub pododdziałów Policji okaże się lub może okazać się niewystarczające, do jednostkom Policji mogą być użyte oddziały i pododdziały Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Oprócz tego ważnym jest wykorzystanie pomocy w razie zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego, jeżeli siły Policji są niewystarczające lub mogą okazać się niewystarczające do wykonania ich zadań w zakresie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Dzieje się tak jeśli zostanie wprowadzony 3 lub 4 stopień alarmowy, a użycie formacji policyjnych jest niedostateczne do zwalczania terroryzmu. Decyzję o zaangażowaniu wojska wydaje Minister Obrony Narodowej, określając liczebność oraz zadania dla oddziałów, wskazując obszar podejmowanych działań, a także nadzoruje ewentualne ograniczenia w wyposażeniu. Zmiany lub uchylenie postanowienie jest wydawane bezpośrednio przez Prezydenta RP.

Dodatkowo Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych uzgodniony z Ministrem Obrony Narodowej, może zarządzić użycie żołnierzy Żandarmerii Wojskowej do udzielenia pomocy Policji. Będzie ona podejmować m.in. działania mające na celu weryfikację zabezpieczeń na obszarach objętych stopnień alarmowym, przeprowadzeniem ewakuacji osób i mienia, zatrzymaniem ruchu drogowego, kolejowego oraz w portach wodnych i lotniczych, a także przy użyciu oddziałów specjalnych ŻW. W szczególnych przypadkach Żandarmeria może podejmować działania poza granicami państwa.

W ramach funkcjonowania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej w wymiarze wewnętrznym, podejmują one działania który charakteryzują się zachowaniem zdolności do wspierania organów państwa w zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego Polski oraz udzielaniem niezbędnego wsparcia wojskowego właściwym instytucjom, władzom, organizacjom cywilnym i społeczeństwu, na rzecz reagowania na zagrożenia, w tym także poprzez prowadzenie działań antyterrorystycznych w obrębie granic państwowych.

W skład wojsk specjalnych, które są wyspecjalizowane w zwalczaniu terroryzmu poprzez podejmowanie działań ofensywnych, wchodzą:

  • Jednostka Wojskowa FORMOZA (Gdynia).
  • Jednostka Wojskowa Komandosów (Lubliniec).
  • Wojskowa Formacja Specjalna „GROM” im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej (Warszawa).
  • Jednostka Wojskowa AGAT (Gliwice)
  • Jednostka Wojskowa Nil (Kraków)
  • 7 Eskadra Działań Specjalnych (Powidz).

Kluczowa rola

Służby antyterrorystyczne i oddziały kontrterrorystyczne są współcześnie nierozerwalnym elementem systemu bezpieczeństwa państwa. Tylko stała i zintensyfikowana działalność na rzecz zatrzymywania zagrożeń terrorystycznych może pozwolić na utrzymanie wymaganego poziomu bezpieczeństwa narodowego. Powtarzające się ataki terrorystyczne w różnych krajach Europy są alarmem dla wszystkich rządów, że istotnym jest po raz kolejnym przeanalizować narodowe systemy bezpieczeństwa i wzmocnić obecną strukturę antyterrorystyczną.

Terroryści/ grupy dywersyjne/ Wagnerowcy/ etc., są nieprzewidywalni i podejmują ataki z zaskoczenia więc działania służb muszą być permanentne i na najwyższym poziome funkcjonalności. Dlatego też od 2016 roku następuje stopniowe wzmacnianie struktur w Rzeczypospolitej Polskiej, która dotychczas nie musiała się zmagać z poważnym zagrożeniem terrorystycznym. Jednocześnie duży napływ migrantów, wielu z nich niezidentyfikowanych, spowodował, że polskie służby stoją przed kolejnymi wyzwaniami. Jeśli kolejne weryfikacje ochrony – gdyż sprawdzenia muszą być realizowanej permanentnie – będą pozytywne, to duży test dla polskich służb antyterrorystycznych może nigdy nie nadejść.

Autorzy: Dr Aleksander Olech, Jakub Knopp

fot. twitter/@Rz_Policja

Skip to content