Czy zostanie on w przyszłości rządem Białorusi?
W dniach 8−9 sierpnia w Wilnie odbyła się konferencja „Nowa Białoruś”, w której uczestniczyły wszystkie najważniejsze siły demokratycznej Białorusi. Konferencji przewodniczyła Swiatłana Cichanouska. Zwieńczeniem tego wydarzenia jest powołanie „gabinetu przejściowego” , którego członkowie zostali wyznaczeni na pół roku. Cichanouska ogłosiła, że zdecydowała się na utworzenie „kolektywnego organu wykonawczego”, czyli Wspólnego Gabinetu Przejściowego. Symbolicznie, ogłoszenie powstania tego organu nastąpiło w drugą rocznicę początku masowych represji reżimu Łukaszenki wobec protestujących po wyborach prezydenckich 2020 roku.
W praktyce jest to rząd na uchodźstwie. Skład tego organu jest obecnie finalizowany. Do tej pory ogłoszono powołanie czterech jego członków odpowiedzialnych za „przekazanie władzy”, za praworządność, obronę i stosunki międzynarodowe Białorusi.
− Bazując na wynikach wczorajszej dyskusji i opinii publicznej, postanowiłam stworzyć „zjednoczony gabinet”. To kolektywny organ wykonawczy, który na co dzień będzie pracował na rzecz głównych celów − ochrony niepodległości i suwerenności Republiki Białorusi, reprezentowania interesów narodowych Białorusi, przeprowadzenia faktycznej deokupacji naszego kraju, przywrócenia prawa konstytucyjnego i porządku, opracowania i realizowania kroków zapobiegających nielegalnemu utrzymaniu władzy, zapewnienia przejścia władzy oddyktatury do demokracji, stworzenia warunków do przeprowadzenia uczciwych i wolnych wyborów, opracowania i wdrożenia decyzji niezbędnych do osiągnięcia demokratycznych przemian na Białorusi. W rezultacie wszyscy więźniowie polityczni powinni zostać uwolnieni.
Zgodnie z zasadami demokracji i przejrzystości wszyscy kandydaci do rządu muszą być zatwierdzeni przez organ przedstawicielski, liczę w tym na Radę Koordynacyjną.
Ale trwa wojna, a naszemu krajowi grozi utrata suwerenności. I zgadzam się z Pawłem Łatuszką: czas działać. Dlatego już teraz wyznaczam, na sześć miesięcy, pierwszych kluczowych kandydatów do ich późniejszej akceptacji przez przyszły organ przedstawicielski – wyjaśniła Swiatłana Cichanouska.
Przedstawicielem gabinetu ds. przekazania władzy został były minister kultury Białorusi (w latach 2009−2012), ambasador Białorusi w Polsce (2002−2008), Francji (2012−2019), Hiszpanii (2013−2019) i Portugalii (2013−2019) Paweł Łatuszka.
− W ramach gabinetu będę odpowiadać za kwestię przekazania władzy, zwiększając nacisk na nielegalny reżim Łukaszenki, wykorzystując wszelkie środki prawne, ekonomiczne i osobiste, aby zapewnić powszechną presję na ten reżim i osiągnąć nasz cel – powiedział Łatuszka o swojej pracy w ramach gabinetu.
Przedstawicielem gabinetu ds. przywrócenia praworządności został były współpracownik Głównej Dyrekcji ds. Zwalczania Przestępności Zorganizowanej i Korupcji przy MSW Białorusi, były wykładowca Akademii MSW, podpułkownik Aliaksandar Azarow.
− Mam nadzieję, że nominacja na to stanowisko przyniesie korzyść przede wszystkim Białorusi. Nie mnie osobiście, ale Białorusi. Jestem przedstawicielem ds. przywrócenia praworządności − to jest właśnie główny cel naszego planu Peramoga. Myślę, że nadal będziemy współpracować i łączyć zasoby, siły i środki z innymi organizacjami − powiedział Azarow o swoich celach.
Przedstawicielem gabinetu ds. zagranicznych został były współpracownik białoruskiego MSZ (przed 2006 rokiem) Wałery Kowalewski.
Oznajmił on, że sfera stosunków międzynarodowych jest „jednąz najbardziejrozwiniętych sfer demokratycznej społeczności Białorusi po 2020 roku. Wiele zostało zrobione, jest wiele osiągnięć, ale też wiele trzeba zrobić, aby zrealizować nasz główny cel − powrót do demokratycznej, wolnej Białorusi”.
Główną sensacją konferencji można nazwać mianowanie podpułkownika rezerwy Sił Powietrznych Białorusi, szeroko znanego wśród białoruskich (i nie tylko) siłowików Walerija Sachaszczyka naprzedstawiciela gabinetu ds. obrony bezpieczeństwa narodowego. To właśnie Sachaszczyk jako jeden z pierwszych białoruskich wojskowych w końcu lutego 2022 roku wezwał białoruskich wojskowych do odmowy wykonania zbrodniczych rozkazów i odmowy uczestnictwa w wojnie z Ukrainą.
− Nigdy nie interesowałem się polityką i nie marzyłem o karierze politycznej. To nie nasza wina, że w naszym kraju miały miejsce wydarzenia, na które my, jako porządni ludzie, zareagowaliśmy inaczej niż oczekiwała od nas władza – powiedział, dodając, że postrzega Białoruś w przyszłości jako republikę parlamentarną z wyraźnym podziałem władz, systemem kontroli i równowagi.
Na razie gabinet składa się z tych czterech osób oraz Swiatłany Cichanouskiej na czele. Z czasem będzie on rozszerzony, a za pół roku ma odbyć się głosowanie organu przedstawicielskiego i gabinet będzie już nie wyznaczony, a wybrany.
Jednym z problemów białoruskiego społeczeństwa międzynarodowego ostatnich dwóch lat było to, że mimo uznania przez liderów państw europejskich Swiatłany Cichanouskiej jako prawowitego przedstawiciela władz białoruskich, nie było organu, który mógłby być uczestnikiem stosunków międzynarodowych. Gabinet przejściowy może zostać właśnie takim organem. Historia XX wieku nie raz pokazała, że rząd na uchodźstwie może stać się nosicielem prawowitej władzy, która jest przekazywana do ojczystego kraju po jego wyzwoleniu (tak było w krajach bałtyckich, w taki sposób w 1990 roku Ryszard Kaczorowski przekazał Lechowi Wałęsie insygnia prezydenckie II Rzeczypospolitej, a ostatni prezydent Ukraińskiej Republiki Ludowej na uchodźstwie w roku 1992 przekazał insygnia władzy Leonidowi Krawczukowi). Gabinet przejściowy utworzony przez Cichanouską ma duże możliwości nie tylko utrzymania prawowitości władzy, ale powrotu do kraju jako pierwszy rząd demokratycznej Białorusi, gdyż obecnie ma on uznanie międzynarodowe i wsparcie ogromnej części społeczeństwa białoruskiego. Na tym etapie natomiast najważniejszym jest to, że partnerzy międzynarodowi Białorusi mają organ, z którym mogą współpracować już teraz.
fot. : strona Swiatłany Cichanouskiej na facebooku
