
VIII Międzynarodowy Kongres Azjatycki w Toruniu – rzut oka na problemy współczesnego świata
23 września 2021 w gościnnych murach toruńskiego Dworu Artusa odbyła się oficjalna inauguracja VIII Międzynarodowego Kongresu Azjatyckiego. Gościem honorowym tegorocznej edycji była Socjalistyczna Republika Wietnamu.
Mecenat honorowy nad tegoroczną edycją imprezy objęli minister spraw zagranicznych prof. Zbigniew Rau, minister edukacji i nauki prof. Przemysław Czarnek, wojewoda kujawsko-pomorski Mikołaj Bogdanowicz, marszałek województwa kujawsko-pomorskiego Piotr Całbecki, prezydent Torunia Michał Zaleski i rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu prof. Andrzej Sokala.
Wystąpienia gości zagranicznych – świat po COVID-19
W liście od ministra edukacji i nauki prof. Przemysława Czarnka, odczytanym przez dyrektora delegatury Urzędu Wojewódzkiego w Toruniu Dariusza Zagrabskiego, znalazła się informacja o zaangażowaniu polskiej administracji w pogłębieniu współpracy z Hanoi. Dzięki rozwojowi Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej możliwe będzie – w opinii ministra Czarnka – wysłanie lektorów języka polskiego na stołeczny wietnamski uniwersytet.

Ambasador Socjalistycznej Republiki Wietnamu występował na Kongresie jako gość honorowy. Nguyen Hung wskazał na znaczenie Polski w regionie Europy Środkowej i Wschodniej, co jest dla SRW dodatkowym bodźcem do pielęgnowania stosunków z Warszawą. Cieszył się z długoletniej współpracy między Polską a Wietnamem, co miało znaleźć odzwierciedlenie choćby w znakomitej lokalizacji polskiej ambasady w Hanoi. Polska rozwija się dynamicznie, zwiększając eksport swoich towarów.
Ambasador Malezji w Polsce Chitra Devi Ramiach mówił o wzroście kosztów życia w Malezji, co jest spowodowane problemami związanymi z wymianą handlową podczas pandemii. Zwrócił uwagę na rosnące obroty wymiany towarowej z Polską, w tym na szczególne znaczenie polskiej produkcji mięsa halal. Polskie rolnictwo jest wielkim producentem mięsa przeznaczonego na muzułmańskie rynki i utrzymanie przez polskie rolnictwo łańcuchów żywnościowych w trakcie pandemii pomogło tez przetrwać Malezji.
Erozja Pax Americana
Na inne kwestie zwrócił uwagę ambasador Palestyny w Polsce Mahmuud Khalifa, który gratulował władzom Socjalistycznej Republiki Wietnamu rozwoju gospodarczego. Podkreślił, że erozja Pax Americana pozwoli na pokojowe rozstrzygnięcie wielu sporów. W jego opinii to amerykańska dominacja doprowadziła do licznych wojen i tragedii Bliskiego Wschodu, którego ofiarami jest między innymi jego naród. Ambasador zwrócił uwagę, że USA podsycając strach przed Iranem, kreowały sztucznego wroga, maskując własne agresywne posunięcia. Izolując Bliski Wschód, USA chciały mieć monopol na zarządzanie kryzysem w regionie i tym samym na dostęp do lokalnych surowców. Migracja władzy z krajów Okcydentu na Daleki Wschód, co związane jest z wzrostem potęgi Pekinu, pozwoli zdjąć amerykański klosz z Bliskiego Wschodu.

Ambasador Koreańskiej Republiki Ludowo Demokratycznej w Polsce Choe II zwracał uwagę, że w latach 2020 – 2021 świat stał przed wieloma wyzwaniami, wśród których koronawirus był tylko jednym z problemów. Militaryzacja i konflikty wojskowe są w jego opinii przyczynami, dla których powinno się rozwijać współprace naukową i kulturalną, do czego zachęca KRLD.

Ciekawe przemówienie wygłosił także pełnomocnik Rządu Regionalnego Kurdystanu Ziyad Raoof, który podkreślił znaczenie Kurdów w walce z ISIS. Wyraził życzenie pokojowej współpracy z sąsiadami, Turcją i Iranem, także w kwestiach hydrologicznych. Opowiadał również o zaangażowaniu Kurdów w pomoc uchodźcom z innych części Iraku, w tym lokalnym chrześcijanom i jazydom.

Panele podczas kongresu były posegregowane tematycznie, a ich prace trwały równolegle do siebie. Osoby zainteresowane musiały więc dość skrupulatnie planować udział w konferencji, jeśli chciały odwiedzić wszystkie zaplanowane wystąpienia. W niniejszej krótkiej relacji zostaną szeroko opisane trzy z nich, w których obradach uczestniczył autor tekstu.
Od Wysp Cooka po Tajwan
Panel „Polska wobec Azji – współczesność i historia” był moderowany przez prof. Jacka Knopka. Panel otworzył swoim wystąpieniem prof. Bartłomiej Toszek z Uniwersytetu Szczecińskiego, który zaprezentował swoje przemyślenia związane z historią funkcjonowania projektu naukowego poświęconego Wyspom Cooka.
W wystąpieniu zatytułowanym „Jak hartowała się stal. O realizacji projektu naukowego „Wyspy Cooka.” prof. Toszek podkreślił, że umiejętne relegowanie zadań pozwoliło na zaangażowanie studentów do projektu, których teksty mimo braku doświadczenia, szybko osiągnęły poziom odpowiedni do przekazania ich do druku. Zauważył, że realizując śmiały projekt, wywindował macierzystą jednostkę na jeden z ważniejszych ośrodków badań nad regionem Pacyfiku w Polsce.
Projekt był podzielony na sekcje dotyczące warunków geograficznych i przyrodniczych, historii Wysp Cooka, ludności według cech demograficznych, kultury i obyczajów mieszkańców, kulturowego dziedzictwa materialnego, sportu, systemu gospodarczego, politycznego, systemu praw człowieka, partii politycznych, statusu prawno-międzynarodowego, stosunków międzynarodowych, stosunków z UE i symboliki narodowej.
Rozwój badań nad Iranem i Tajwan wobec pandemii
Kolejnym referentem w panelu był dr Tomasz Sińczak z Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi, który w referacie zatytułowanym „Iran Sasanidzki w publikacjach Sir Georga Rawlinsona” przeanalizował wpływ brytyjskiego uczonego na rozwój badań poświęconych Iranowi w okresie przedislamskim. W referacie poza analizą historiograficzną, pojawiły się uwagi dotyczące sposobu prowadzenia narracji przez dziewiętnastowiecznego historyka.
Dr Malwina Kołodziejczak z Akademii Sztuki Wojennej wystąpiła z referatem zatytułowanym „Polityka Republiki Chińskiej (Tajwanu) wobec pandemii COVID-19”. Badaczka zwróciła uwagę na znakomitą mobilizację mieszkańców w walce z wirusem i wysoką jakość informacji publicznej. Codzienne raporty ministra zdrowia transmitowane na żywo w dużej mierze przyczyniły się do wzrostu zaufania do działań rządu.
Tajwan zrezygnował z jakichkolwiek rozwiązań nadzwyczajnych, w rodzaju ogłoszenia sytuacji wyjątkowej, ze względu na bolesne doświadczenia ze stanu wojennego, który przez wiele lat blokował rozwój kraju. Badaczka wskazała również, że modelowo Tajwan stosował restrykcje dla podróżnych, ograniczał przyloty, na wielką skalę testował obywateli i podróżnych oraz wprowadził skuteczną aplikację na smartfony, która pozwalała na określenie społecznej sieci kontaktów mieszkańców. Ponadto szybko Republika Chińska stała się światowym centrum produkcji maseczek, które eksportowała do innych państw, w tym do Stanów Zjednoczonych, w których tajwańskie środki medyczne okazały się wielkim wsparciem.
Panel został zamknięty referatem moderatora prof. Jacka Knopka z Politechniki Koszalińskiej „Społeczności polskie i polonijne na Półwyspie Arabskim”. Autor wyjaśniał w referacie przyczyny i profile migracji zarobkowej do krajów półwyspu oraz sposoby miejscowej Polonii na utrzymanie poczucia przywiązania do kraju.
Studia nad geopolityką i biopolityką wybranych państw azjatyckich
Panel publikacji „Studia nad geopolityką i biopolityką wybranych państw azjatyckich” był panelem dyskusyjnym poświęconym książce o tym samym tytule. W dyskusji brali udział autorzy książki mgr Kamila Rezmer Płotka i dr Tomasz Sińczak oraz zgromadzona publiczność.
Czytelnicy zadawali pytania dotyczące powstania książki i poruszanych w niej zagadnień. Słowo wstępne do zebranych wygłosił w imieniu organizatorów sekretarz Kongresu, dr Bartosz Płotka. Zgromadzeni mieli okazję otrzymać od autorów dedykacje na zakupionych egzemplarzach.

Pytania o metodologię prac badawczych zastosowanych w rozdziale Kamili Płotki i znaczenie literatury syriackiej dla rozwoju historiografii wczesnośredniowiecznego Bliskiego Wschodu w rozdziale Tomasa Sińczaka zadała dr Sylwia Nehring. W trakcie spotkania nawiązała się też dyskusja poświęcona metodom konstruowania narzędzi potrzebnych do prowadzenia badań politologicznych. Na wszystkie pytania dotyczące tej kwestii odpowiadała współautorka książki. Z gośćmi żegnał się dr Sińczak, przypominając o znaczeniu badań nad migracjami w Eurazji dla ustalenia ich przyczyn i ich oddziaływania na społeczności osiadłe, co staje się aktualne również dziś.
Afgański kłopot
24 września był ostatnim dniem obrad stacjonarnych. Dyskusje odbywały się na terenie gmachu Urzędu Marszałkowskiego. Wielkie emocje szczególnie wzbudził panel zatytułowany „Problemy bezpieczeństwa we współczesnym świecie” moderowany przez prof. Dariusza Kozerawskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego, który ze względu na dobór referatów w całości dotyczył problematyki afgańskiej.
Zgromadzoną publiczność przywitała pierwsza panelistka prof. Joanna Modrzejewska – Leśniewska ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, wygłaszając referat „Sąsiedzi Afganistanu wobec wycofania się sił amerykańskich”. Profesor zwróciła uwagę na fakt, że opuszczenie tego kraju przez siły USA i koalicji wygenerowało problemy dla jego sąsiadów. Profesor wymieniła w pierwszej kolejności 650 tysięcy sztuk broni ręcznej, w tym wysoce specjalistycznej, która trafiła na rynek niezwykle chłonny. Republiki postsowieckie są niepokojone przez lokalne grupy islamskich ekstremistów, którzy będą zainteresowani zakupem broni. Również Ujgurowie chcieliby partycypować w tym olbrzymim markecie z bronią.
Poza ogromną ilością nielegalnej broni, rozkwitnie także rynek opium, zupełnie pozbawiony już kontroli zewnętrznej. Olbrzymie uprawy maku pozbawione całkowicie nadzoru staną się problemem dla wszystkich sąsiadów Afganistanu. Wreszcie profesor Leśniewska wskazała na olbrzymi problem uchodźczy, który stanie się jeszcze większą bolączką dla okolicznych sąsiadów upadłej republiki. Do czasu eskalacji konfliktu syryjskiego Pakistan był zastępczym domem dla największej liczby uchodźców w historii. Profesor zwróciła także uwagę na zbyt pochopne przerzucenie dużych ilości sił amerykańskich do Iraku w 2003 roku. To w jej opinii pozwoliło Talibanowi na zaczerpnięcie drugiego oddechu.
Afganistan a Indie
Następnie referat „Polityka Indii wobec Afganistanu w XXI wieku” wygłosił dr Tomasz Okraska z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W swoim wystąpieniu zwrócił uwagę, że to Indie są wielkim przegranym amerykańskiej rejterady. Dotychczas obowiązywała bowiem zasada, że USA pilnowały porządku w kraju, ale wielkim inwestorem były Indie.
Olbrzymie nakłady finansowe w kraju przysporzyły także Indiom wielu sympatyków w Afganistanie. Ich pomoc i inwestycje w budowle administracji afgańskiej nie były kojarzone z interwencją militarną i dlatego cieszyły się uznaniem Afgańczyków. Doktor przypomina, że Indie były pierwszym lokalnym donatorem na rzecz Afganistanu i piątym w skali całego globu. To właśnie tam kształciło się też szesnaście tysięcy afgańskich studentów. Indie inwestowały w tak nieoczywiste działania, jak rekultywacja i konserwacja tamtejszych zabytków.
Panel zakończył prowadzący spotkanie prof. Dariusz Kozerawski z Uniwersytetu Jagiellońskiego z referatem „Afganistan i co dalej?”. Profesor wymienił cechy upadłości Afganistanu: inwazję państw koalicji, nieudaną próbę wprowadzenia demokracji i wolnego rynku, złe stosunki z Pakistanem, olbrzymią produkcję opium oraz brak możliwości szerszego zaangażowania instytucji pozarządowych w pomoc Afgańczykom ze względu na działalności sił terrorystycznych. Ponadto wśród cech kulturowych, wpływających na upadłość Afganistanu wymienił tradycje walki z wrogiem zewnętrznym, zwyczaj noszenia broni i walki w obronie wiary oraz wysokie bezrobocie i analfabetyzm. Wszystko to w dużej mierze wpływało na nieudolność i skorumpowanie policji, wojska i służby więziennej.
Za realistyczny rozwój sytuacji profesor uznał powrót do państwa wyznaniowego, opierającego się o radykalizm islamski, politykę nieprzestrzegania praw człowieka, ograniczenie praw kobiet, rozliczenia i egzekucje przeciwników radykałów, a także możliwe wykorzystanie olbrzymiego arsenału militarnego do prób zastraszania sąsiadów. W prawdopodobnym scenariuszu negatywnym profesor przestrzegał przed hipotetycznym zaangażowaniem radykałów w globalny konflikt z niewiernymi i partycypację w działaniach grup terrorystycznych na dużą skalę. W takim wariancie Afganistan stanie się zagrożeniem nie tylko dla sąsiadów żyjących w strachu przed lokalnymi oddziałami islamistów, ale i dla państw położonych bardzo daleko od Afganistanu.
Kongres jako promocja Polski
Tegoroczny Kongres znakomicie odzwierciedlił stan debaty publicznej i problemów, które stały się częścią funkcjonowania różnych społeczności w skali globalnej. Wydarzenie było także okazją do promocji Polski jako aktywnego uczestnika wymiany gospodarczej w Eurazji, co czyni z naszego kraju partnera nie tylko w charakterze kraju tranzytowego, np. w przypadku rozwoju „Nowego Jedwabnego Szlaku”, ale także producenta i eksportera nowych technologii oraz nowoczesnych rozwiązań dla gospodarki.
Cieszy to tym bardziej, że obradom Kongresu przysłuchują się naukowcy i biznesmeni z wielu państw świata, co czyni z imprezy prawdziwą platformę wymiany myśli i poglądów. Pokłosiem obrad są tomiki monografii wielu autorów, wydawane w ramach serii „Biblioteka Azji i Pacyfiku”. Tym samym Kongres po raz kolejny będzie mieć również wkład w rozwój nauki, a publikacje staną się inspiracją do dalszych badań. Cieszy też zainteresowanie ministerstw, które widzą w wydarzeniu możliwość aktywnego uczestnictwa polskich elit w debacie poświęconej sprawom międzynarodowym.