Poniżej prezentujemy wstęp do raportu. Cały raport jest do pobrania u dołu strony.
Wstęp
W zglobalizowanym i technologicznie zaawansowanym świecie ropa naftowa jest towarem o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa – począwszy od bezpieczeństwa ludzi, przez bezpieczeństwo sektorowe, aż po bezpieczeństwo wwymiarze globalnym. Jest to surowiec, które odgrywa istotną rolę w każdym sektorze gospodarki, napędzając wzrost gospodarczy i przyczyniając się do rozwoju technologii, w tym również technologii wojskowej. Wszechobecność i niezliczane zapotrzebowanie na ten towar na wszystkich kontynentach niesie jednak ze sobą pewne zagrożenia. Świat już kilkakrotnie doświadczył kryzysów naftowych, kiedy to światowe rynki ropy naftowej ulegały znacznym fluktuacjom – podaż ropy gwałtownie spadała, podczas gdy popyt pozostawał na niezmienionym poziomie – powodując poważne komplikacje w funkcjonowaniu gospodarek narodowych. Analizując uwarunkowania, przebieg i konsekwencje takich kryzysów, stało się jasne, że energetyczny wymiar bezpieczeństwa ma kluczowy wpływ na funkcjonowania wszystkich innych sektorów państwa.
Ropa naftowa jest surowcem strategicznym, dzięki któremu kraje posiadające największe złoża nie tylko rozwijają własne zasoby gospodarcze, ale także wykorzystują ją jako środek nacisku politycznego, realizując swoje partykularne interesy. Jej unikatowość, a jednocześnie stopień zależności wielu państw od jej importu powoduje, że nieposiadający surowca są zmuszeni do podporządkowania się potęgom energetycznym, dyktującym warunki. Z uwagi na krytyczne znaczeniesektora energetycznego dla sprawnego funkcjonowania mechanizmów państwowych, manipulowanie zależnością od tych dostaw okazuje się niekiedy ważnym narzędziem w prowadzeniu polityki zagranicznej.
Kraje bałtyckie, jako część zinstytucjonalizowanego Zachodu od pierwszej dekady XXI wieku, znajdują się w skomplikowanej sytuacji pod względem energetycznym. Biorąc pod uwagę przeszłość tych państw jako części Związku Radzieckiego i całkowitą zależność od jego infrastruktury energetycznej, uniezależnienie się od Moskwy wydawało się niemożliwe. Jednak po upadku bloku wschodniego z powodzeniem zakończyły transformację ustrojową i dołączyły do demokratycznego świata. Niestety współzależności energetyczne, pozostałe z czasów radzieckich, w dalszym ciągu stanowią problem dla krajów bałtyckich. Również w gospodarce Polski rosyjska ropa naftowa odgrywa znaczenie. Chociaż dostrzegalny jest znaczący spadek w udziale ropy naftowej z Federacji Rosyjskiej na przestrzeni ostatnich 30 lat, to obecnie to właśnie to państwo jest głównym importerem tego surowca.
Analizując łańcuch dostaw ropy naftowej do krajów bałtyckich i Polski należy pamiętać, że ogółu współzależności energetycznych nie da się zmodyfikować w ciągu kilkunastu lat, ze względu na względną stabilność istniejącej infrastruktury, kontrakty długoterminowe lub bezwzględną konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu zapotrzebowania na energię. Radzieckie dziedzictwo sprawiło, że to właśnie sektor energetyczny nadal odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu wzajemnych relacji między Polską i krajami bałtyckimi a Federacją Rosyjską.
Niniejszy raport został przygotowany na rzecz Fundacji Trójmorze i Fundacji GreenLab
