Aleksander Macedoński był nie tylko wspaniałym zdobywcą, ale także wielkim marzycielem. Był przekonany, że będzie w stanie dotrzeć do granic znanego ludziom świata i skutecznie wytyczyć granice tego, co jest w zasięgu ludzkiego poznania.
Podbój achemenidzkiej Persji był nie tylko efektem przekonania o konieczności dokonania panhelleńskiej ekspedycji odwetowej, która miała w założeniu pomścić zniszczenia poczynione przez Persów w V stuleciu przed Chrystusem, ale też rezultatem fascynacji ówczesnego macedońskiego dworu światem Achemenidów.
W bitwie pod Gaugamelą Aleksander zniszczył armię króla królów i wyruszył na podbój Persji.
Przed bitwą
Armia Aleksandra przekroczyła Hellespont w 334 roku przed Chr. i niezwykle sprawnie poruszała się po małoazjatyckim interiorze. Wynikało to nie tylko ze znajomości szlaków handlowych Azji Mniejszej, ale także z faktu, że sam Aleksander był dobrze oczytany i przygotowany do ekspedycji. Aleksander pobił wojska Perskie w bitwie pod Granikiem w czerwcu 334 roku przed Chr. U wejścia do Syrii, pod Issos, drogę Macedończykowi zastąpił sam Dariusz III. Jednak i tam nie udało się Persom powstrzymać Macedończyków.
Wykorzystując swoją przewagę król Macedonii skierował się na południe i przez Palestynę ruszył na Egipt. Po drodze z wielką furią spacyfikował stawiające mu opór Tyr i Gazę. W Egipcie uzyskał tytuł faraona. Po upuszczeniu Egiptu postanowił uderzyć w zbożowy skarbiec Achemenidów – Mezopotamię.
Gaugamela
Dariusz III dążył do szybkiego rozstrzygnięcia w tym starciu. Gaugamela była położona nad górnym Tygrysem na rozległej równinie nieopodal Babilonu. Dariusz chciał jak najszybciej sprowokować Aleksandra by w pełni wykorzystać możliwości wspaniałej irańskiej konnicy. Aleksander wiedział o tym i dlatego zwlekał z rozpoczęciem walki. Natarcie irańskich rydwanów i jednostek słoni bojowych nie złamało sił grecko-macedońskich. Ciężka piechota rozstępowała się, by przepuszczać rozpędzone rydwany i zabijać ich woźniców dzięki swoim łucznikom i procarzom.
Młody król Macedonii postanowił skoncentrować uderzenie na jednostki znajdujące się bezpośrednio przy postaci króla królów. Różnica między tradycją macedońską/grecką, gdzie król imponował męstwem swoim towarzyszom z pola walki, a światem irańskim w którym król uosabiał majestat państwa skłaniała do próby wyeliminowania samego Dariusza III. Atak macedońskich i greckich żołnierzy na bezpośrednie otoczenie władcy został przeprowadzony tak skutecznie, że sam król królów poczuł się zagrożony i uciekł z pola walki. Aleksander i nacierający wraz z nim hetajrowie – elitarni żołnierze konnicy macedońskiej, ruszyli w pości za królem Persji.
Zwycięski marsz
Aleksandrowi wydawało się, że ma władcę wielkiego imperium na wyciągnięcie ręki. Nie doszło jednak do natychmiastowej rozsypki wojsk perskich. Jeszcze zanim dotarła do nich wieść o ucieczce Dariusza część perskich wojsk z dużym impetem wbiła się w jednostki macedońskie na lewym skrzydle sił Aleksandra. Bojąc się załamania szyku i finalnej klęski, Aleksander zaprzestał pościgu za Achemenidą i wraz ze swoją elitarną formacją konnicy przyszedł im z pomocą, co doprowadziło go do zwycięstwa. Droga w głąb Mezopotamii stanęła przed zdobywcami Azji otworem.
W rezultacie zwycięstwa nad Dariuszem, Aleksander kontynuował zwycięski marsz w głąb imperium achemenidzkiego. Kolejne miasta witały Aleksandra jako prawowitego władcę całej Azji, a w licznych przypadkach macedoński król traktowany był jako wyzwoliciel.
