Powstała 4 XII Rada Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu RP na Kraj była prawdziwym ewenementem na skalę okupowanej przez III Rzeszę Europy. Podziemna humanitarna organizacja rządowa organizacją niezwykłą. Realizowała swoją działalność w prawdziwie ekstremalnych warunkach. Warto przypomnieć, że w okupowanej Polsce, za pomoc Żydom groziła kara śmierci. Ratunek niesiony żydowskim współobywatelom wiązał się więc z olbrzymim ryzykiem. Pomoc organizowana przez Radę była pokrywana ze środków skarbu państwa. W rocznicę powstania tej instytucji przypomnijmy jej działalność.
Wojna na Wschodzie
Faktyczny początek Zagłady wiąże się nierozerwalnie z niemieckim uderzeniem na Związek Sowiecki. Koniec sojuszu Berlina i Moskwy oznaczał śmierć dla tysięcy żydowskich mieszkańców olbrzymich obszarów sowieckiego imperium. Niemcy zorientowali się też, że pod ich kontrolą znalazła się tak wielka ilość ludności żydowskiej, że wkrótce staną przed dylematem jak ją wyżywić. Szybko eksterminacyjne praktyki z frontu na Wschodzie znalazły odbicie w niemieckiej polityce ludobójstwa w obozach, które w wielu wypadkach, służyły nie pracy przymusowej, ale szybkiej i przemysłowej eksterminacji milionów ludzi. Polskie Państwo Podziemne monitorowało sytuację wielu żydowskich obywateli Polski. Szybko też stało się dla kierownictwa polskiego podziemia jasne, że organizowana na masową skalę Akcja Reinhard ma na celu fizyczną eksterminację narodu żydowskiego.
Działalność Rady Pomocy Żydom
W związku z faktem, że Niemcy mordowali osoby udzielające schronienia żydowskim współobywatelom Rada wdrożyła pięć ścieżek pomocy dla Żydów szukających schronienia: pomagano zdobyć metrykę chrztu lub inny dokument, pomagano finansowo, udzielano schronienia lokalowego, udzielano pomocy medycznej i wreszcie pomagano dzieciom żydowskim. Dokumenty wyrabiane na czarnym rynku były drogie, więc zdobywano je z wielkim trudem. Udało się dzięki nim ocali tysiące istnień. Szacuje się, że Rada pomogła zdobyć Żydom około pięćdziesięciu tysięcy fałszywych dokumentów. Zabiegi medyczne prowadzono w ukryciu organizując domowe operacje i tajne wizyty lekarzy, by ustrzec się przed SS, policją i ludźmi trudniącymi się szmalcownictwem.
