Wystąpienia Cycerona w sprawie Katyliny przeszły do historii politycznej jako majstersztyki przemówień publicznych. W rocznicę ostatniego z „katylińskich” wystąpień Cycerona przypominamy czytelnikom sprawę sprzysiężenia Katyliny i udział Cycerona w likwidacji tego ruchu zdesperowanych bezrolnych i pozbawionych perspektyw obywateli. Mowy Cycerona w sprawie Katyliny stały się też ponurym świadectwem epoki schyłku Republiki wstrząsanej wojnami i zmierzającej wielkimi krokami ku chaosowi wojen domowych. Konsul w ostatniej mowie wskazywał na konieczność egzekucji konspiratorów…
Problemy Republiki po zakończeniu dyktatury Sulli
Zdecydowanie najważniejszym z problemów jakie trapiły Republikę po zakończeniu dyktatury Sulli, poza sprawami międzynarodowymi, była kwestia rolna. Szybko w połowie lat sześćdziesiątych I wieku przed Chrystusem rosła bowiem liczna bezrolnych obywateli. Głód ziemi groził poważnymi konsekwencjami, o czym wiedziało wielu republikańskich polityków, na Półwyspie Apenińskim nie było też spokojnie ze względu na bliskie jeszcze wspomnienia tragicznych wydarzeń z czasów powstania Spartakusa. Szczególnie represjonowanym w czasie sullańskim regionem była Etruria, gdzie liczni weterani wojen z czasów starego dyktatora, zostali bez ziemi. Po porażkach wyborczych właśnie tam zawiązał spisek przeciwko Republice Luciusz Sergiusz Katylina.
Mowy Cycerona
Sam Katylina i jego „sprzysiężenie” nie było wielkim zagrożeniem do porządku w prawnym funkcjonowaniu Republiki, jednak z biegiem czasu Cyceron obawiając się rozprężenia w szeregach optymatów, postawił rozdmuchać sprawę Katyliny do wielkich rozmiarów. W kolejnych wystąpieniach piętnował zachowania bankruta i renegata wskazując na zagrożenia jakie może generować dla państwa i jego obywateli. Kolejne mowy skutecznie sprowokowały samego Katylinę do wystąpienia zbrojnego. W rezultacie Cyceron z wielką satysfakcją uzyskał zgodę na skazanie na śmierć pięciu stronników renegata. Szybko okazało się, że krótkotrwała afera walnie przyczyniła się do zmian wśród samych optymatów – zjednoczonych przez Cycerona. Stronnictwo arystokratyczne było gotowe do starcia z rosnącym w siłę Pompejuszem, który parł do władzy w Republice. Mowy, z których ostatnia miała miejsce właśnie 5 XII, finalnie dały stronnictwu popularów wielką siłę. Ze sprawą Katyliny wiąże się użycie szczegółowych uprawnień przez Senat, który wobec zagrożenia pozwalał konsulom „mieć baczenie, by rzeczpospolita nie zaznała uszczerbku”.
