
Kartka z kalendarza. 11 czerwca – Konstantyn IX Monomach
W tradycji rosyjskiej legendarna Czapka Monomacha miała być insygnium władzy, które przybyło na Ruś Kijowską jako symbol ciągłości panowania między Cesarstwem Bizantyjskim a Rusią. W średniowiecznej tradycji wysadzany złotem i drogimi kamieniami prezent miał zdobyć głowę wnuka bazyleusa Konstantyna IX Monomacha – księcia kijowskiego Włodzimierza II.
Choć współcześnie nauka nie potwierdza tej wersji zdarzeń, to złoty kołpak wysadzany kosztownościami miał wielki wpływ na tradycję Rusi Kijowskiej, a później Rosji. 11 czerwca 1042 tron w Konstantynopolu objął cesarz Konstantyn IX Monomach. Rocznica jego wstąpienia na tron to doskonała okazja, by przypomnieć jego postać.
Trudny początek rządów
Tuż po objęciu tronu przed Konstantynem IX stało trudne wyzwanie. Wielkie sukcesy w walkach z Arabami odnosił niezwykle popularny wśród żołnierzy cesarskich wódz imieniem Georgios Maniakes. Gdy w obawie przed jego rosnącą popularnością został odwołany przez cesarza wojsko obwołało wodza cesarzem. Uzurpacja szybko się zakończyła, gdy Georgios podczas walk z oddziałami wiernymi cesarzowi został raniony strzałą i zmarł.
W XI wieku zmieniały się też Bałkany. Na Dunaj coraz bardziej naciskali Pieczyngowie, powoli zagrażając bezpieczeństwu Cesarstwa. Jeszcze większe niebezpieczeństwo zaczynało grozić granicom na Bliskim Wschodzie. Coraz bardziej napierali na nie Seldżukowie.
Jakby tego było mało, w tym regionie rewoltę podniósł Leon Tornikes – wódz armeńskiego pochodzenia. Bunt mocno osłabił obronę regionu.
Niekorzystne decyzje polityczne
Konstantyn IX, nieprzyjemnie doświadczony przez bunty, ignorował potrzeby wojska. To właśnie w jego czasach zaczął uwidaczniać się trend w postaci niedoinwestowywania regularnej armii kosztem pochodzących z różnych, często bardzo odległych stron świata, oddziałów najemników. W czasach Konstantyna IX rekrutowano wojsko nawet Anglii. Skandynawskie oddziały zaczynały pełnić nie tylko rolę straży przybocznej cesarza, ale nawet wojska walczącego w polu.
Cesarz przeszedł do historii jako wybitny mecenas kultury i nauki. Z jego osobą możemy wiązać mecenat nad postacią wielkiego historyka i pisarza Michała Psellosa. W okresie panowania Konstantyna do obiegu ponownie trafiły pisma Platona, miedzy innymi panowaniu Monomacha zawdzięczamy ich dzisiejszą powszechną dostępność i szeroki obieg w kulturze.