Autor: dr Tomasz Sińczak

Kartka z kalendarza. 11 VII 212 – Edykt Karakalli

Podziel się tym wpisem:

Cesarski edykt nadający obywatelstwo wszystkim wolnym mieszkańcom Cesarstwa Rzymskiego był wielkim wydarzeniem w historii imperium i w historii świata. Oto na mocy dokumentu, który został wydany przez Karakallę (211 – 217) cesarza z dynastii Sewerów,  dotychczasowe prawa mieszkańców stolicy i Italii zostały rozciągnięte na wszystkich wolnych mieszkańców prowincji. Tym samym spełniło się marzenie całych pokoleń wielu mieszkańców prowincji imperium. Tym sposobem zakończył się jeden z etapów historii społecznej imperium i  Europy. Teraz rywalizacja między poszczególnymi stanami społecznymi została przekierowana na inne tory Społeczności pełne obywateli i poddane egalitarnej ideologii nowej szybko rozwijającej się religii ze wschodu miało wejść w zupełnie nowy etap rozwoju. Prawo do własności prywatnej na zawsze stało się jednym z trwałych fundamentów naszej cywilizacji. Dla części badaczy to właśnie edykt, a nie chrzest Konstantyna (ponad sto lat później) jest wyraźną cezurą między wczesnym Cesarstwem zwanym czasem potocznie pryncypatem, a późnym Cesarstwem zwanym potocznie dominatem. 
Założenia edyktu 

Prawa dotychczas zarezerwowane dla ludności bardzo wąskiego terytorium to prawo do głosowania, prawo do służby wojskowej w legionach, prawo do wyboru na urząd państwowy, prawo do odwołania się od wyroku jeśli miał być niesprawiedliwy i wreszcie prawo do własności. W warunkach ustrojowych Cesarstwa Rzymskiego prawa wyborcze miały raczej charakter czysto symboliczny, ale już możliwość zajęcia stanowiska państwowego była bardzo kusząca.  Prawo do odwołania się, prawo do służby wojskowej, prawo własności i prawo obejmowania urzędów państwowych były prawdziwą rewolucją dla milionów „nowych obywateli”. 

Przyczyny wydania edyktu

Do dziś trwają dyskusje nad rzeczywistą motywacją, która przyświecała Cesarzowi w procesie tworzenia dokumentu. Sam dokument znamy z jednej czesiowo zachowanej kopii oraz wielu przekazów źródłowych opisujących samo wydarzenie jego wdrożenia. Wielu badaczy zwraca uwagę, że jedną z podstawowych przyczyn jego wydania była chęć zwiększenia możliwości mobilizacyjnych armii, oraz próba pozyskania olbrzymiej ilości nowych podatników. Miało to mieć związek z kolejnymi planami ekspansji nad którymi zastanawiał się Karakalla. Szczególne znaczenie miało dla niego odnowienie ekspansji Cesarstwa na kierunku bliskowschodnim. Są to jednak w większości tylko hipotezy i do dziś nie ustalono jednej powszechnie obowiązującej narracji. Z pewnością znaczenie miały wszystkie te czynniki, a także oczekiwanie cesarza, że edykt bardziej zwiąże ludność prowincji z państwem i jego administracją. 

Skip to content