Pomiędzy IX a XI stuleciem dochodziło do nawróceń poszczególnych władców państw na wschodzie Europy wraz z ich dworami. Walka o rząd dusz w Młodszej Europie była niezwykle dynamiczna. Nakładały się na nią walki o dominację imperiów, Kościołów i ośrodków misyjnych. Rzym i zachodnie Cesarstwo Ottona I i jego potomków starało się zaznaczyć swoje wpływy wysyłając misjonarzy na Wschód. Te same rejony interesowały Cesarstwo Bizantyjskie i patriarchów w Konstantynopolu. W ciągu drugiej połowy X w. w Europie Środkowej i Wschodniej powstawały już pierwsze świątynie chrześcijańskie, a nowa wiara zdobywała serca i umysły wciąż nowych wyznawców.
Za datę chrztu Mieszka I (a w konsekwencji chrztu Polski) przyjmuje się 14 kwietnia 966 roku (na ten dzień przypadała Wielka Sobota, kiedy to miały się tradycyjnie odbywać ceremonie przyjęcia chrześcijaństwa). W 2019 r. 14 kwietnia ustanowiono Świętem Chrztu Polski.
Chrzest – decyzja polityczna ambitnego księcia?
Uznaje się, że akt chrztu Mieszka, władcy Polan zamieszkujących tereny pomiędzy Odrą i Narwią, był bardzo dobrze wykalkulowaną decyzją polityczną, wynikającą z małżeństwa z chrześcijańską księżniczką Dobrawą i układu z jej ojcem, Bolesławem I czeskim. Nie można jednak bagatelizować roli, jaką Dobrawa odegrała w nawróceniu swojego przyszłego męża. Do samego aktu chrztu Mieszka doszło najprawdopodobniej w Gnieźnie lub Poznaniu. Już w dwa lata po nim powstało biskupstwo kierowane przez biskupa Jordana, który odpowiadał bezpośrednio przed Stolicą Apostolską za misję wśród odległego i ciekawego ludu. Kościół na terenach Polski starał się uniezależnić od wpływu arcybiskupów magdeburskich i liczył na wsparcie Rzymu.
Mieszko dokonał aktu donacji państwa na rzecz papiestwa przed swoją śmiercią chcąc zapobiec ewentualnym zakusom zachodniego Cesarstwa. Za panowania jego syna, Bolesława Chrobrego, powołano do życia arcybiskupstwo w Gnieźnie. Stało się to już w 999 roku i zagwarantowało utrwalenie młodego państwa polskiego. Obejmowało ono następujące biskupstwa: w Krakowie, Kołobrzegu, Poznaniu i Wrocławiu.
Postęp chrystianizacji na ziemiach polskich
Chrystianizacja ziem polskich została przerwana za czasów Mieszka II w związku z kryzysem wewnętrznym. Mimo to powstawało coraz więcej kościołów, a ludność rezygnowała z dawniejszego obyczaju palenia zwłok, co świadczy o powolnym zaniku kultów pogańskich. Z braku źródeł nie można niestety odtworzyć przebiegu tych procesów kulturowych.
Wiemy, że niektóre obyczaje związane z dawnymi kultami przetrwały bardzo długo, część ma swoje odbicie w zwyczajach ludowych do dziś. Do końca XII w. powstawały liczne wspólnoty mnisze i kanoniczne oraz około tysiąca kościołów. Upowszechniała się znajomość łaciny. Polska dołączyła do rodziny państw łacińskiego kręgu kulturowego poprzez księgi, zwyczaje i sztukę płynąca z zachodu Europy, które wraz z nową religią napływały na jej terytorium.
Ilustracja: obraz Jana Matejki „Zaprowadzenie chrześcijaństwa R.P. 965”
