Kartka z kalendarza. 16 czerwca – Powstanie Królestwa Polskiego

Po upadku Napoleona jedną z palących kwestii w Europie Środkowej była przyszłość ziem wchodzących w skład Księstwa Warszawskiego. Prosta parcelacja jego terytorium między zaborców Rzeczpospolitej nie była brana pod uwagę.

Po obradach Kongresu Wiedeńskiego zdecydowano o powstaniu Królestwa Polskiego w unii personalnej z Rosją.

Obszar i ludność

Powstałe na gruzach, zniszczonego w wojnach napoleońskich, Księstwa Warszawskiego 16 VI 1815 roku w Warszawie Królestwo Polskie posiadało atrybuty samodzielności: terytorium o powierzchni 128,5 tysięcy km², organy państwowe i administrację, niezależne sądownictwo i szkolnictwo, system przedstawicielski w postaci Sejmu, własne prawodawstwo, monetę i armię.

Ponadto mieszkańcy posiadali odrębne od rosyjskiego obywatelstwo i paszporty. Królestwo zamieszkiwało około 9 milionów obywateli (1897). Wyłącznym językiem urzędowym w Królestwie był język polski (do 1867). Urzędy mogli sprawować tylko jego obywatele. Kością niezgody między Polakami a Rosjanami była obietnica przekazania przez Rosję części „ziem zabranych”, czyli terenów wschodnich, które nie weszły w skład Królestwa. Car nigdy nie dokonał „przekazania”, niedoprecyzowanych, terytoriów.

Unia z Romanowami

Najbardziej widocznym zewnętrznym elementem ograniczającym niezależność Królestwa Polskiego na arenie międzynarodowej była unia personalna z Imperium Rosyjskim. Władca Rosji – car Aleksander I Romanow był także królem Polski. Przez pierwsze lata stosunek polskiej arystokracji do monarchy był bardzo pozytywny. Czasem wręcz pisano o restytucji państwa polskiego. Zamiany w relacjach między carem a polskimi elitami zaszły dopiero wraz ze zmianą na tronie w Petersburgu.

Mikołaj I nie cieszył się uznaniem ze względu na swoje niechętne podejście do spraw Polaków. Entuzjazm do nowego państwa szybko malał w związku z łamaniem konstytucji przez króla/cara. Nietrzymanie się zasad funkcjonowania państwa było jedną z przyczyn wybuchu powstania listopadowego. Powszechnie nienawidzono też dyscypliny, jaką zaprowadził w armii brat cara – książę Konstanty. Jedną z przyczyn powstania Sprzysiężenia Wysockiego, które inspirowało przyszłe powstanie listopadowe był właśnie opór przeciwko bratu cara.

Konstytucja

Ustrój Królestwa Polskiego był wpisany do konstytucji, która była oktrojowana, co oznacza, że jej zapisy były zależne od woli nadającego ją władcy.

Nad jej opracowaniem czuwał Polak Adam Czartoryski.