Kartka z kalendarza. 16 kwietnia – Układ w Rapallo 

Umowa międzynarodowa zawarta między Niemcami a Rosją Sowiecką 16 IV 1922 miała dalekosiężne skutki. Nie była tylko i wyłącznie prostym obrachunkiem z prawnym bagażem nieuregulowanych problemów pozostałych w spadku po I Wojnie Światowej.

Rezygnacja z wszelkich wzajemnych roszczeń była znakomitym pretekstem do nowego otwarcia. Umowa o współpracy dwójki pariasów kładła się ponurym cieniem na całej Europie Środkowej i Wschodniej.

Postanowienia

Do podpisania porozumienia doszło w trakcie trwania światowej konferencji gospodarczej w Genui (10 IV – 19 V 1922). Obie strony były reprezentowane przez swoich ministrów. Republika Weimarska była reprezentowana przez ministra spraw zagranicznych Walthera Rathenau a Rosja Sowiecka przez ludowego komisarza spraw zagranicznych Gieorgija Cziczerina. Dokumenty spisano w języku rosyjskim i niemieckim. Do podpisania układu doszło dzięki aktywnej postawie Cziczerina, który starał się wyprowadzić komunistyczną Rosję z międzynarodowej izolacji.

Oba państwa zrzekły się roszczeń wynikających ze skutków I wojny światowej. Niemcy i Rosja zdecydowały się na przywrócenie dyplomatycznych i konsularnych stosunków. Do układu oficjalnego wkrótce doszły też tajne porozumienia, które pozwoliły Rosjanom na korzystanie z niemieckich nowinek technologicznych i potencjału przemysłowego, a Niemcom do położonych daleko poza zasięgiem ciekawskich, zachodnich oczu poligonów wojskowych umożliwiających rozwój zakazanych Traktatem Wersalskim rodzajów sił zbrojnych: lotnictwa i broni pancernej. Armia Republiki Weimarskiej i Armia Czerwona miały współpracować w zakresie edukacji. Sowieci oczekiwali wsparcia organizacyjnego i szkoleniowego, co z łatwością mogła im zaoferować strona niemiecka.

Skutki

Niemcy i Rosja wytworzyły niebezpieczny dla przyszłości wszystkich znajdujących się miedzy nimi państw precedens polegający na omijaniu Traktatu Wersalskiego poprzez porozumienia bilateralne. W rezultacie Niemcy przez długie lata rozwijali zakazane przez mocarstwa zwycięskie w I wojnie światowej rodzaje broni. Szybko i niezwykle dynamicznie rozwijała się też Armia Czerwona korzystająca ze znakomitych materiałów i wiedzy wykładowców niemieckich, w tym takich nazwisk jak: von Brauchitscha, von Reichenaua, Lista, czy geniusza teorii użycia broni pancernej Guderiana.

Czerwona Rosja wyszła z politycznej izolacji, w jakiej tkwiła od czasu bolszewickiego przewrotu i aktywnie włączyła się do europejskiej i światowej polityki, szukając dróg do eksportu swojej utopijnej ideologii. Niemcy zaś szybko zauważyli, że wobec Zachodu najlepszą polityką jest polityka faktów dokonanych.

Fot. Bundesarchiv, Bild 183-R14433 / CC-BY-SA 3.0