Walczące po stronie państw centralnych oddziały sformowane przez Józefa Piłsudskiego zostały 19 XII 1914 roku przemianowane w Krakowie na I Brygadę Legionów Polskich. Tak zaczęła się historia jednej z najsłynniejszych formacji wojskowych w historii polskiego oręża. Od 1916 roku wchodziła w skład Polskiego Korpusu Posiłkowego, a w dalszej perspektywie jej kadry stały się jednym z istotniejszych elementów odradzającego się Wojska Polskiego. W następnych latach rósł kult jednostki, która w okresie II RP stała się jednym z najważniejszych symboli walk o niepodległość w okresie I Wojny Światowej. I Brygada Legionów Polskich i jej udział w wojnie stał się także inspiracją dla artystów okresu międzywojennego.
Lato 1914
Pierwsza Kompania Kadrowa utworzona 3 VIII 1914 roku zorganizowana przez Józefa Piłsudskiego w składzie nieco ponad stu sześćdziesięciu osób walczyła przeciwko Rosjanom od początku wojny. Szybko przybywało ochotników chcących walczyć za sprawę polską. Z tego powodu już 8 VIII 1914 roku w Krakowie sformowano kolejne trzynaście kompanii. Z 4, 5, 6 i 7 kompanii powstał wkrótce I Batalion, który liczył ponad pół tysiąca żołnierzy. Legiony miały opinię bitnych i skutecznie opierały się rosyjskiej ofensywie.
Reorganizacja Legionów
W dniach 17 – 18 XI 1914 roku doszło do starcia pod Krzywopłotami na ternie podległego Rosji Królestwa Kongresowego. W bitwie nieopodal wsi położonej w trudnym terenie oddziały Legionów Polskich powstrzymały natarcie wojsk rosyjskich mimo silnego ognia artyleryjskiego wojsk carskich. Poniosły też spore straty. Zginęło, zostało rannych i dostało się do niewoli ponad dwustu legionistów. Bitwa była nazywana „legionowymi Termopilami” przez analogie z słynnym starciem Greków i Persów, których dopatrywano się nie tylko ze względu na utożsamianie Rosjan z żywiołem azjatyckim, ale także ze względu na próbę sforsowania przez Rosjan niedogodnego przejścia w nieprzyjaznym, bagnistym terenie. Po tej bitwie jednostki zostały skierowane do Krakowa, gdzie 19 XII 1914 roku zostały przeformowane w brygadę. I Brygada Legionów Polskich obok II i III stanowiła część Legionów Polskich, które to rok później zostały przemianowane w Polski Korpus Posiłkowy.
