Kartka z kalendarza. 2 lipca – pogrom we Lwowie

Wraz z inwazją III Rzeszy na Związek Sowiecki eksplodowały tłumione w wielu częściach składowych tego kraju animozje etniczne i zadawnione spory historyczne.

W wielu miejscach olbrzymie emocje budziła domniemana nadreprezentacja Żydów w administracji i ich faktyczny lub domniemany udział w zbrodniczej działalności NKWD. Na Ukrainie sytuacja była szczególna, ponieważ antysemityzm ukraiński był zakorzeniony w zbiorowej świadomości bardzo mocno. Ciągnął się od czasów gdy w I Rzeczpospolitej Żydzi byli zatrudniani do wykonywania obowiązków zarządców majątków. W Ukraińskiej SRS antysemityzm oficjalnie nie istniał. Jednak jak się okazało wystarczyła tylko iskra by wywołać pożar.

OUN-B

Organizacja Ukraińskich nacjonalistów cieszyła się wsparciem III Rzeszy, a z osobą jej przywódcy Stiepana Bandery Niemcy przez pewien czas wiązali określone nadzieje. Ludzie Bandery po inwazji Rzeszy na Związek Sowiecki z entuzjazmem przystąpili do demontażu sowieckich instytucji państwowych.

Licząc, że u boku Wehrmachtu dojdzie do odrodzenia niepodległego państwa ukraińskiego. Banderowcy bezskutecznie próbowali opanować miasto już 24 VI 1941 roku.

Pogrom

Wehrmacht wkroczył do Lwowa w dniu 30 VI. Miasto zajęła I Dywizja Strzelców Górskich. Kilka godzin przed jej przybyciem na miejscu był już niemiecko-ukraiński batalion „Nachtingall”. Banderowcy rozentuzjazmowani przebiegiem wypadków proklamowali powstanie Ukrainy.

Na czele rządu ukraińskiego stała ekipa pod przywództwem premiera Jarosława Staćki, która planowała wprowadzenie radykalnych rozwiązań w prowadzeniu polityki etnicznej. W tym np. przesiedlenia i mordy na Polakach. Niemcy rozdawali ulotki wskazujące na fakt, że za wojnę wyłączną odpowiedzialność ponoszą Żydzi i stworzony przez nich bolszewizm.

Samosądy

Ukraińcy zagonili Żydów do pracy przy rozkopywaniu masowych grobów wykonanych przez NKWD. Oczekiwali, że Żydzi będą sprzątać pomieszczenia wykorzystywane przez sowieckie ograny represji do mordów. W rozkopanych mogiłach Żydzi sami byli mordowani. Żydzi wchodzili do cel w których leżały stosy ciał, by obmywać ciała zamordowanych przez NKWD przez specjalne szpalery w których bito ich pałkami. Ci którzy trzymali się na nogach musieli obmywać ciała pomordowanych, bez względu na stopień ich rozkładu. Żydzi sami byli zmuszani aby obmywać się w wodzie z ciał trupów. Mordowano Żydów spotkanych na ulicy. Do banderowców dołączali mieszkańcy miasta i żołnierze z batalionu „Nachtingall”.

W orgii przemocy mordowano i bito bez opamiętania. Ekscesy kręciła skrupulatnie niemiecka kronika filmowa. W więzieniu NKWD, które mieli porządkować Żydzi na lwowskich Brygidkach, podczas samosądów rozbijano ich czaszki metalowymi pałkami, co powodowało, że fragmenty mózgu były widoczne na ścianach do II piętra budynku. Porządek w mieście został zaprowadzony dopiero 2 VII. Kolejny pogrom który miał miejsce we Lwowie był już dość dobrze zaplanowaną akcja niemieckich funkcjonariuszy SS.