
Kartka z kalendarza. 2 listopada – Zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Cudnowem
Niejako w cieniu zmagań ze Szwedami w czasie Potopu na wschodzie wciąż toczyła się trudna dla Rzeczpospolitej i niezwykle kosztowna wojna z Rosją. Przerywana rozejmami wyniszczała olbrzymie połacie państwa wykorzystując jako paliwo antagonizmy etniczne i wyznaniowe na Ukrainie. Potężna armia carskiego wojewody kijowskiego Szeremietiewa została z olbrzymi impetem zaatakowana i osaczona w warownym obozie przez polskiego hetmana Stanisława Potockiego. Wódz dobrze wykorzystał zasoby jakich nie był w stanie zagospodarować Szeremietiew i trzymał Rosjan i Kozaków w oblężeniu wciąż ostrzeliwując. Kapitulacja Rosjan 2 listopada 1660 roku dawała nadzieję na rozstrzygnięcie konfliktu na korzyść Rzeczpospolitej.
Wznowienie działań wojennych
Rozejm został zakończony przez Rosjan w 1658 roku. Działania armii moskiewskich zyskały impet po zwycięstwie pod Werkami, (https://trimarium.pl/kartka-z-kalendarza-21-pazdziernika-bitwa-pod-werkami/) i wzięciu do niewoli hetmana Gosiewskiego. Armie carskie zdobyły Grodno i Brześć i zaczęły zagrażać samej Warszawie. Spowodowało to, że w Rzeczpospolitej zebrano olbrzymią (jak na jej możliwości) armię i przystąpiono do kontrofensywy. Powstały trzy korpusy wojska pierwszy dowodzony przez Pawła Sapiehę miał wyzwolić z rosyjskiej okupacji Białoruś, drugi korpus dowodzony przez Stanisława Potockiego miał wyzwolić Ukrainę, a trzeci Jerzego Lubomirskiego miał pozostać w obwodzie. Na Białorusi przeciwko Polakom operował Iwan Chowański, a na Ukrainie Wasyl Szeremietiew.
Bitwa
Rosjanie i Kozacy, którzy wyruszyli, z odebranego Rzeczpospolitej Kijowa, pod koniec września 1660 roku dotarli do maleńkiego Cudnowa. Ominęli jednak miasteczko i nie obsadzili znajdującego się na przedmieściach miasteczka zamku. Dało to możliwość obsadzenia twierdzy przez polską załogę. Potocki umocnił się na swoich pozycjach. Rosjanie widząc, że w porę nie obsadzili twierdzy zbudowali warowny obóz. Od początku października byli ostrzeliwani przez polską artylerię. W połowie miesiąca próbowali wydostać się z oblężenia jednak ich tabory zostały skutecznie zaatakowane przez tatarskie oddziały Potockiego. Rosjanie odeszli na niedużą odległość od swojego poprzedniego miejsca obozowania i ponownie postanowili się okopać. Wobec dużych strat, złych warunków pogodowych i braku szans na wyjście z oblężenia Rosjanie rozpoczęli negocjacje zakończone 2 XI ich kapitulacją.