
Kartka z kalendarza. 2 maja – Wybuch III Powstania Śląskiego
Według art. 88 traktatu wersalskiego o przynależności państwowej Śląska miał zdecydować plebiscyt. Latem 1920 roku w chwilach decydujących dla przetrwania państwa Polskiego, kiedy Armia Czerwona stała u bram Warszawy, Niemcy podjęli próbę rewizji postanowień wersalskich.
Niemcy starali się by obszar plebiscytowy pozostał na stałe przy Niemczech. Policja i bojówki niemieckie szykanowały Polaków. Na skutek działalności niemieckich działaczy nacjonalistycznych ginęło coraz to więcej polskich działaczy niepodległościowych.
II Powstanie Śląskie i plebiscyt
II Powstanie Śląskie wybuchło w nocy z 19 na 20 VIII 1920 zorganizowane przez śląską Powstańczą Organizację Wojskową. Dzielnym powstańcom udało się, mimo potężnej siły ognia oddziałów niemieckich, opanować powiaty: bytomski, katowicki, lubliniecki i tarnogórski. Działania zbrojne zostały zakończone już 28 VIII 1920 roku na skutek podpisania polsko-niemieckiego porozumienia o zaniechaniu przemocy.
Ingerowały zwycięskie w I wojnie światowej mocarstwa zachodnie. Komisja Międzysojusznicza wydała rozporządzenie o utworzeniu wspólnej polsko-niemieckiej policji, która miałaby podlegać dawnym państwom Ententy. Wiosną 1921 nadszedł czas na zorganizowanie obiecanego przez Zachód plebiscytu, który miał zadecydować o przyszłości Śląska. 20 III 1921 odbył się plebiscyt, w którego udziale mogły brać wszystkie osoby urodzone na terenie plebiscytowym.
Było to rozwiązanie niekorzystne dla Polski. Z zachodniej części Niemiec mogło przybyć na teren plebiscytowy ponad dwieście tysięcy głosujących, podczas gdy z Polski tylko około dziesięciu tysięcy. Wynik głosowania był niekorzystny dla Polski. Za przyłączeniem do Niemiec głosowało 59,4 proc. uprawnionych do głosowania, podczas, gdy za przyłączeniem do Polski tylko 40,2 proc. Niejako wyprzedzając więc decyzję Rady Najwyższej w sprawie podziału Śląska Wojciech Korfanty zrzekł się godności Polskiego Komisarza Plebiscytowego i ogłosił się dyktatorem powstania.
III Powstanie Śląskie i Rada Ligi Narodów
III Powstanie wybuchło 2 V 1921 roku i zaczęło się od strajku generalnego. Oddziały powstańców były tym razem bardzo dobrze przygotowane do walki. W rezultacie opanowały szybko duży obszar plebiscytowy aż do Odry.
Początkowo zaskoczeni Niemcy przystąpili do kontruderzenia w wyniku, czego 21 V po ciężkich i krwawych walkach zdobyli Górę Św. Anny. Do podpisania zawieszenia broni doszło dopiero 5 VII 1921 pod naciskiem państw Ententy. Sprawa przynależności Śląska pozostawała jednak wciąż niezałatwiona. W związku z powyższym Rada Ligi Narodów podjęła decyzję o podziale regionu.
Polska otrzymała powiaty: katowicki, pszczyński, rybnicki, oraz części powiatów świętochłowickiego, tarnogórskiego, zabrskiego, lublinieckiego, bytomskiego i gliwickiego. Uzyskała więc finalnie około 30 proc. obszaru plebiscytowego zamieszkałego przez 46 proc. ludności tego spornego regionu.
Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe