Starcie nad rzeką Jarmuk między armią cesarską a siłami arabskimi zmieniło losy Świata i trwale przemeblowało krajobraz polityczny Bliskiego Wschodu. Rzymska obecność na Bliskim Wschodzie ograniczała się już tylko do terenów Azji Mniejszej, Armenii i północnej części Syrii.
Środek ciężkości politycznego centrum przeniósł się w przyszłości do Bagdadu. Zmieniły się też kierunki spedycji towarów. Konsekwencje bitwy pod Jarmukiem to między innymi islamizacja olbrzymich obszarów Bliskiego Wschodu i przejście Cesarstwa do roli mocarstwa regionalnego.
Burzliwy początek VII wieku
W historii ludzkości mało jest stuleci zaczynających się z takim impetem. Tragiczna śmierć cesarza Maurycjusza w listopadzie 602 roku, spowodowana uzurpacją Fokasa, przywódcy zrewoltowanych na limesie bałkańskim oddziałów, uruchomiła cała sekwencję zdarzeń. W imieniu rzekomo cudownie ocalałego następcy Maurycego wystąpił wielki sasanidzki władca Chosroes II, który szybko wykorzystał chaos w Cesarstwie. Wojska Sasanidów z olbrzymią siłą zaatakowały wschodnie miasta Rzymu. W ich ręce wpadła Antiochia, Cezarea, Emessa, Jerozolima…
Potężna armia szacha w 619 roku zaczęła nawet okupacje Egiptu. Zajęcie przez Iran wielkich obszarów cesarskich prowincji zachwiało potęgą Konstantynopola. Wielkie wysiłki cesarza Herakliusza (610 – 641), zmierzające do odzyskania ziem imperium i zrabowanych przez Sasanidów relikwii Krzyża Świętego spowodowały, że w 629 roku wojna po prawie trzydziestu latach zakończyła się dla Cesarstwa sukcesem. Obie strony były skrajnie wyczerpane.
Zielony świt
W cieniu wielkiej gry mocarstw coraz to silniejszą pozycję zdobywali Arabowie, powoli wyzwalający się z wpływu Cesarstwa i Iranu. W efekcie cały Półwysep Arabski szybko wszedł w orbitę nowej nauki, jaką głosił Mahomet. Na wyniszczonych wojną imperiów peryferiach islam odnosił wielkie sukcesy.
Wkrótce zjednoczeni przez Mahometa Arabowie wyruszyli na podbój państw ościennych. Rzeczywistość, która otaczała proroka była złożona z wielu, często ze sobą skonfiskowanych i przeciwstawnych elementów. Pozwalała jednak czerpać inspiracje i doskonalić intelekt, korzystając z wielu źródeł. Stopniowa erozja świata rzymskiego, upadek Sasanidów, wielkie migracje spowodowane wędrówkami koczowników, rywalizujące ze sobą religie i bogactwa kultury z najdalszych zakątków świata…
Seria potyczek
Wielka bitwa między siłami Herakliusza, zebranymi zresztą z wielkim trudem, a armią Arabów miała miejsce w dolinie rzeki Jarmuk, jednego z dopływów Jordanu. Trwała od 15 do 20 sierpnia. Była prawdziwą serią zażartych potyczek między wojskami poszczególnych stron. Siły cesarskie dowodzone przez Teodora i sojusznicze jednostki ormiańskie Wahana z powodzeniem dawały arabom odpór.
Jednak gdy 20 sierpnia zerwał się wiatr powodujący potworną burzę piaskową, sytuacja się odwróciła. Dowodzący Arabami Chalid postanowił wykorzystać zamieszanie powstałe na skutek burzy piaskowej i wyeliminować z walki konnicę Cesarstwa. Udało mu się to, dzięki chaosowi jaki powstał przez warunki atmosferyczne. Zaskoczona cesarska piechota rzuciła się do ucieczki, a kolejne oddziały wpadały w arabskie zasadzki. Choć ostateczna liczba ofiar jest z pewnością niższa od podawanej przez autorów z epoki, to jednak rozmiar strat spowodował, że Bizantyjczycy na długo utracili inicjatywę.
Fot. anonymous Catalonian illustrator, Public domain, via Wikimedia Commons
