Autor: Dr Tomasz Sińczak

Kartka z kalendarza. 21 grudnia 1943-Powstanie Białoruskiej Centralnej Rady

Podziel się tym wpisem:

W miarę jak Wehrmacht tracił inicjatywę na froncie wschodnim dla części niemieckich wojskowych i pracowników administracji stawało się jasne, że trzeba będzie zmienić politykę okupacyjną na olbrzymich obszarach Związku Sowieckiego, które wciąż pozostawały pod kontrolą III Rzeszy. Najłatwiejsze do zrealizowania były projekty związane z próbami mobilizowania do większego wysiłku narodów nierosyjskich, mniej lub bardziej, wbrew sobie znajdujących się, do czasu niemieckiej inwazji pod bolszewickim jarzmem. W przypadku Białorusinów decyzja o mobilizowaniu ich do walki za pomocą obietnicy własnej państwowości została wykorzystana przez Berlin bardzo późno, co było rezultatem postrzegania Białorusinów nie jako odrębnego narodu, lecz jako mniejszości etnicznej wchodzącej w skład narodu rosyjskiego. Powstała 21 XII 1943 roku Białoruska Centralna Rada propagandowo miała być preludium do oddania „pełni władzy” w ręce Białorusinów przed nadejściem Sowietów.

Prezydent Białoruskiej Centralnej Rady

Na czele Białoruskiej Centralnej Rady stanął Radosław Ostrowski – białoruski działacz niepodległościowy związany z próba utworzenia niepodległego państwa białoruskiego już w 1918 roku. Ostrowski po epizodzie związanym z krótkim okresem funkcjonowania Białoruskiej Republiki Ludowej, walczył przeciwko komunistom w oddziałach Denikina, a pod zakończeniu wojny domowej w Rosji osiadł w Polsce, gdzie w kompromisowym sposób przez lata działał na rzecz białoruskiej oświaty i kultury. Po wybuchu wojny niemiecko – sowieckiej, 22 czerwca 1941 roku, Ostrowski widział w III Rzeszy ewentualnego protektora białoruskiej niepodległości. Po stalingradzkiej katastrofie i zakończonej niepowodzeniem bitwie pod Kurskiem Berlin był zdecydowanie bardziej skory do rozmów o różnych, w tym daleko idących, formach autonomii dla narodów wchodzących w skład Związku Sowieckiego, a niechętnym okiem patrzących na coraz to bardziej realną perspektywę powrotu władzy bolszewickiej. Oczywiście propozycja autonomicznej władzy dla Białorusinów nie była obietnicą za którą nie należała się zapłata. Niemcy wychodzili z założenia, że podstawowym zadaniem Białoruskiej Centralnej Rady, czyli organu będącego namiastką rządu Białorusinów ma być walka z Sowietami i to w głównie walka zbrojna.

Białoruskie jednostki pomocnicze

Niemcy oczekiwali, że Ostrowski w zamian za autonomię w zakresie edukacji i kultury szybko pomoże sformować jednostki ochotnicze do walki z Armią Czerwoną. Wobec postępów Sowietów nie było to zadanie łatwe. Białoruska Centralna Rada ogłosiła mobilizację do Białoruskiej Obrony Krajowej, która to miała się składać z dwóch formacji: Białoruskiej Samoobrony i Białoruskiej Policji Pomocniczej. Sukces mobilizacji przekroczył oczekiwania władz niemieckich, bowiem do formacji zgłosiło się ponad czterdzieści tysięcy ludzi. Niemcy zdecydowali się ostatecznie na sformowanie jednostek Białoruskiej Obrony Krajowej tylko z około dwudziestu pięciu tysięcy ludzi resztę odesłali do domów. Zaufanie Berlina do Rady i samego Ostrowskiego nie było  najwyższe. Formacje Samoobrony, mimo chłodnego przyjęcia Berlina, doczekały się jednak nawet utworzenia własnego kursu oficerskiego w Mińsku. Sowiecka ofensywa zmusiła jednak Radę i organy administracyjne Samoobrony do ewakuacji na zachód.

Skip to content