Kartka z kalendarza. 22 VII 1941 – Bezirk Bialystok 

Berlin przystępując do operacji Barbarossa nie do końca zdawał sobie sprawę z rozmiaru wyzwań jakie czekały na III Rzeszę i jej sojuszników, gdy opadł bitewny kurz. Za posuwającym się na wschód Wehrmachtem podążały olbrzymie ilości sprzętu i elementów aprowizacji. Zapewnienie bezpieczeństwa tej skomplikowanej maszynerii zaopatrzenia spadało, w dużej mierze na barki, lokalnej administracji. Niemcy nie zawsze mieli gotowe rozwiązania, co do sposobu w jaki będą zarządzać podbitymi obszarami. W dużej mierze oczekiwali od władz lokalnych szybkiej i intensywnej eksploatacji z drugiej, niektórzy z wysłanych przez Berlin partyjnych nominatów mieli własne, czasem odbiegające od oficjalnej linii partii pomysły na zarządzanie podbitymi terytoriami. 22 lipca 1941 roku Niemcy powołali do życia Bezirk Bialystok – Okręg Białostocki. Cywilna administracja miała zastąpić dotychczasową administrację wojskową. Co możemy powiedzieć o tym okupacyjnym tworze? 

Administracja Okręgu 

Okręg miał konstrukcję zbliżoną do struktury rejencji – czyli dawnej pruskiej jednostki administracyjnej. W skład Okręgu wchodziło całe przedwojenne, polskie województwo białostockie oraz części dwóch powiatów, które przed wojną funkcjonowały wewnątrz województwa poleskiego. Całość powierzchni okręgu wynosiła trzydzieści tysięcy czterysta dwadzieścia sześć kilometrów kwadratowych. Okręg administracyjnie podlegał pod terytorium Prus Wschodnich. Wewnątrz Okręgu Niemcy wyodrębnili 13 miast i 144 gminy wiejskie. W przyszłości okupant planował trwałe scalenie Okręgu z Prusami Wschodnimi. Wspólna dla Prus Wschodnich i Okręgu Białostockiego była poczta i służba bezpieczeństwa. Wreszcie oba terytoria łączyła też osoba gauleitera Prus Wschodnich Ericha Kocha, który od czasu do czasu osobiście urzędował w Białymstoku. 

Bezirk i Zagłada 

Okręg był obszarem gdzie prowadzono skuteczną koncentrację ludności żydowskiej w gettach, co było wstępem do ich wywózki do obozów i wymordowania. Szacuje się, że w Okręgu Białostockim zginęło ponad dwieście tysięcy mieszkańców żydowskiego pochodzenia i około osiemdziesięciu tysięcy pochodzenia polskiego. Okręg przestał istnieć wraz z sowiecką ofensywą letnią 1944 roku. (Operacja Bagration 22 VI 1944) Szybkość z jaką posuwała się Armia Czerwona sprawiła, że niemal cały Bezirk został zajęty przez siły sowieckie do połowy lipca 1944 roku. Niemcy nie prowadzili w okręgu polityki zmierzającej do promocji grup etnicznych kosztem innych. Wynikało to z faktu zamieszkania regionu w dużej mierze przez ludność polską. Niemcy prowadzili w okręgu brutalną politykę okupacyjną z okrucieństwem zwalczając przejawy oporu i działalności oddziałów partyzanckich.