Po fiasku operacji „Zitadelle”, czyli ofensywy na łuku Kurskim położenie Niemiec i ich sojuszników na Froncie Wschodnim było bardzo niekorzystne. Lipcowy zryw kosztował III Rzeszę bardzo dużo. Straty w ludziach i, całkowicie druzgocące, olbrzymie straty w sprzęcie spowodowały, że Niemcy znaleźli się w defensywie i utracili inicjatywę na froncie wschodnim. Sowieci starali się jak najszybciej odzyskać Ukrainę – żywnościowe i przemysłowe zaplecze Związku Sowieckiego. W tym celu należało odepchnąć Wehrmacht na odcinku południowo – wschodnim i osiągnąć linię Dniepru, co w dalszej perspektywie powinno pozwolić Armii Czerwonej na pozyskanie dogodnych warunków do uderzenia, które mogło wypchnąć Niemców ze wszystkich ziem imperium Stalina. Cena jaką miało za to zapłacić społeczeństwo sowieckie nie miała mieć większego znaczenia.
Bitwa o Dniepr
Niemcy, i ich sojusznicy, rozpoczęli przygotowania do obrony linii rzeki już w pierwszej połowie sierpnia 1943 roku. Szybko zorientowali się jednak, że przygotowanie całego, tak rozległego odcinka frontu, do obrony jest niemożliwe i dużo lepsze efekty da przygotowanie tylko wydzielonych odcinków frontu. Sowieci przygotowali uderzenie i rozpoczęli bitwę 26 VIII 1943 roku. Mimo ogromnych strat już po trzech tygodniach na Kremlu dominowało przeświadczenie, że rozbicie wojsk Niemieckich i Rumuńskich jest kwestią czasu. Sowieci w spektakularnym stylu zwyciężyli w bitwie pod Połtawą, w której po intensywnych walkach miejskich Niemcy byli zmuszeni się wycofać. Mimo wciąż odczuwalnej przewagi technologicznej Wehrmachtu na olbrzymich terenach stepu o sukcesie decydowała ilość Czerwonoarmistów i ich pojazdów. Coraz wyraźniej dawało o sobie znać także wyczerpanie Luftwaffe, która nie była w stanie nadrobić strat kadrowych i sprzętowych. Ponadto coraz to więcej myśliwców było potrzebnych do obrony Rzeszy nękanej dziennymi nalotami USAAF i nocnymi RAF-u. Do przekroczenia rzeki Sowieci wykorzystywali rozmaite cywilne łódki i tratwy. Piechota atakowała pozycje niemieckie i rumuńskie po silnym, często kilkugodzinnym, przygotowaniu artyleryjskim realizowanym przez jednostki artylerii lufowej oraz budzące grozę wyrzutnie rakiet – Katiusze. Oprócz tego w bitwie brały także udział jednostki powietrznodesantowe, które jednak ze względu na brak synchronizacji z jednostkami liniowymi poniosły bardzo wysokie straty i Sowieci zaprzestali ich wykorzystywania.
Bilans
Trwająca kwartał krwawa bitwa o osiągnięcie linii Dniepru i wkroczenie Sowietów na Ukrainę kosztowała Armię Czerwoną prawdopodobnie półtora miliona żołnierzy. Broniące się wojska państw Osi straciły od czterystu tysięcy do nawet miliona poległych, rannych i wziętych do niewoli. Warto jednak pamiętać, że dane dotyczące bitwy o Dniestr są jedynie danymi szacunkowymi. Działania toczyły się na olbrzymi odcinku frontu – prawie tysiąca kilometrów. Ponadto do szacunków tragedii jaka rozegrała się na wschodzie czasem wlicza się także poległych obu stron w walkach na innych odcinkach frontu wschodniego, które miały na celu odciążenie jednostek zaangażowanych bezpośrednio w walkach o linię rzeki.
