Kartka z kalendarza. 26 czerwca – śmierć cesarza Juliana

26 czerwca 363 roku podczas odwrotu z imperium Sasanidów poległ w walce cesarz Julian, zwany potocznie Apostatą. Wielka ekspedycja przeciwko Iranowi zapoczątkowana przez niego w marcu tego roku zakończyła się fiaskiem.

Cesarstwo wprawdzie nie poniosło tak wielkich strat jak czasem się sugeruje, ale w wyniku śmierci władcy i klęski wyprawy zostało zmuszone do zawarcia kompromitującego traktatu pokojowego, który wpłynął na obraz Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego na długie lata. W rezultacie doprowadził też do rozładowania napięcia między mocarstwami na blisko sto pięćdziesiąt lat. Długi okres spokoju pomiędzy Rzymem i Persją Sasanidów spowodowany był też coraz wyraźniejszym zagrożeniem ze strony Hunów, którzy intensywnie eksplorowali zachodnie rubieże Eurazji.

Odwrót od murów Ktezyfontu

Po decyzji o spaleniu okrętów, które wspomagały armię Cesarstwa podczas marszu  na stolicę sasanidzkiego imperium, Julian zdecydował o odwrocie w kierunku granic rzymskich. Szybki odwrót nie wchodził w grę, ponieważ wojsko było wycieńczone przez długi marsz i choroby, które rozwijały się szybko ze względu na panujące o tej porze roku w Mezopotamii upały. Irańskie oddziały atakowały coraz częściej, starając się nie dopuścić do możliwości połączenia korpusu Juliana z oddziałami operującego na północ od niego kuzyna Prokopiusza.

Samarra pod Marangą

Podczas jednej z potyczek w miejscowości Samarra nieopodal Marangii doszło do tragicznych wydarzeń. Rozgoryczony porażką pod irańską stolicą Julian rzucił się w walkę, nie zakładając osłaniającego tułów pancerza. Został ugodzony włócznią. Wyniesiony z pola bitwy przez swoich towarzyszy do namiotu w obozie, jakby już pogodzony z losem rozdał swoje rzeczy najbliższym przyjaciołom, którzy stali przy jego łożu i wydał ostatnie zdawkowe instrukcje dotyczące dalszego postępowania armii. Później zmarł.

Przyczyna śmierci władcy obrosła wieloma hipotezami. Dla pisarzy pogańskich włócznię rzucił jeden z chrześcijańskich żołnierzy, by pozbyć się władcy poganina. Pisarze chrześcijańscy traktowali śmierć Julian  jako karę bożą. Niezależnie od interpretacji śmierć Juliana oznaczała koniec panowania dynastii konstantyńskiej w Cesarstwie. Julian był ostatnim cesarzem imperium wyznającym wiarę w dawne bóstwa. 

Traktat  pokojowy zawarty między stronami przez jego następcę Jowiana (363 – 364) zakończył prawie stupięćdziesięcioletni okres wojen między Rzymianami a Sasanidami. W następnych latach Sasanidzi dążyli jeszcze do uregulowania spraw Kaukazu, co oznaczało starcia zbrojne, ale do wojny na pełną skalę nie doszło. Zapanował długi okres pokoju, incydentalnie tylko przerwany konfliktami o ograniczonym zasięgu.