Kartka z kalendarza. 27 VI 1944 – II Kongres Wszechbiałoruski

Idea niepodległego państwa białoruskiego nie umarła wraz z końcem I Wojny Światowej. Wielu działaczy białoruski wciąż miało nadzieję, że uda się stworzyć niepodległe państwo. W nawiązaniu do tradycji z 1917 roku, kiedy to odbył się Pierwszy Kongres Wszechbiałoruski białoruska inteligencja chciała zwołać nowy kongres. Pomysł by reaktywować ideę kongresu zaczął przewiać się w planach Białorusinów po styczniu 1944 roku kiedy to powstała Białoruska Centralna Rada z własnym prezydentem Radosławem Ostrowskim. Rada, choć wystartowała z małymi kompetencjami, już od marca 1944 roku była odpowiedzialna za przeprowadzenie mobilizacji na terenie kraju i przygotowanie go do walk ze zbliżającymi się Sowietami. Na fali wzmożenia patriotycznego, i większej akceptacji dla działań Rady ze strony Niemców, w kwietniu zaczęły się przygotowania do zwołania kongresu i wyboru delegatów. Kongres miał odbyć się 27 VI 1944 roku w Teatrze Miejskim w Mińsku. Wybór miejsca nie był przypadkowy, ponieważ podczas I Kongresu to właśnie tam doszło do białoruskiej proklamacji niepodległości. 

Delegaci 

Delegaci na Kongres zostali wybrani ze wszystkich warstw społecznych. Organizatorom chodziło o to, aby uzyskać, jak największy przekrój społeczny wśród delegowanych. Byli więc przedstawiciele białoruskiej inteligencji: nauczyciele i wychowawcy, rolnicy i robotnicy oraz pracownicy administracji. Łącznie na Kongresie pojawiło się tysiąc trzydziestu dziewięciu delegatów. Na obrady zjechali się prelegenci z różnych stron Białorusi. Byli też działacze zaproszeni z Generalnego Gubernatorstwa, Prus Wschodnich i Litwy. Wśród najbardziej znanych nazwisk warto wymienić prezydenta Białoruskiej Centralnej Rady Radosława Ostrowskiego, działacza społecznego i wojskowego Antoniego Sokoła – Kutyłowskiego, twórcę wielu białoruskich szkół Konstancina Jezawitaua, czy poetkę Łarysę Hienijusz.  

Postanowienia 

Kongres trwał do 27 VI 1944 roku. Podczas obrad odbyło się wiele prelekcji dotyczących białoruskiego języka i kultury. Nie padły jasne deklaracje odnośnie niepodległości. Podczas końcowej rezolucji postanowiono, że Białoruska Centralna Rada jest jedynym oficjalnym przedstawicielstwem narodowym Białorusinów. Zebrani ogłosili, że przedwojenne porozumienia dotyczące Białorusi i Białorusinów, a zawarte między Warszawą i Moskwą są nieważne. Ponadto zdecydowano się ogłosić, że Białoruska SRR jest tworem zarządzanym przez Moskwę i należy ją zwalczać. Dość zachowawcze wyniki Kongresu były zapewne wynikiem kompromisu z niemieckimi władzami okupacyjnymi. Wkrótce po zakończeniu obrad Mińsk wpadł w ręce bolszewików. Wielu działaczy białoruskich, w tym członków Rady, ewakuowało się do Berlina.