
Kartka z kalendarza. 27 września – pakt trzech
W historii II wojny światowej dość wyraźnie zarysowują się powstające stopniowo bloki polityczno-militarne. W przypadku państw alianckich rozwój sojuszu był związany z dynamiką ekspansji III Rzeszy i Włoch. Kolejne ofiary szukały pomocy wśród zachodnich demokracji i powiększały obóz aliancki. Sojusz III Rzeszy, Królestwa Włoch i Cesarstwa Japonii zwany paktem trzech bywa czasem nazywany sojuszem państw faszystowskich lub sojuszem Osi.
W dużej mierze te próby nazwania porozumienia są próbami wyjaśnienia zbieżności ustrojowej lub interesów tych państw. Faktycznie pakt trójstronny był sojuszem państw niedemokratycznych (totalitarnych i autorytarnych), negatywnie nastawionych do wzorców demokracji liberalnej i wolnego rynku. Ponadto posiadających często dość rozbieżne interesy, co generowało miedzy nimi nieufność i podejrzliwość. Faktycznie pakt odzwierciedlał lęki społeczności, które późno dołączyły do światowej gry mocarstw i próbowały nadrobić zaległości rozwojowe i gospodarcze próbą militarnej ekspansji inspirowanej szowinizmem.
Pakt
Porozumienie podpisano 27 IX 1940 roku w Berlinie. Było rozszerzeniem na Japonię dotychczasowego sojuszu Berlina i Rzymu. W dokumencie strony oficjalnie deklarowały budowę nowego porządku na świecie. Niemcy i Włochy miały dominować w Europie, a Japonia na obszarze Azji Południowo-Wschodniej i Pacyfiku. Japonia skusiła się na współpracę z Berlinem i Rzymem, ponieważ jesienią 1940 roku wojna w Europie wydawała się już rozstrzygnięta.
Klęska Francji i okupacja przez Niemcy państw Beneluxu pozostawiała otwartą kwestię ich kolonii w obszarze zainteresowania Japonii. Ponadto w Tokio oczekiwano, że zawarty sojusz pozwoli zastraszyć Waszyngton, który już od kilku lat patrzył z zaniepokojeniem na rozwój japońskiego imperium w regionie Azji i Pacyfiku. Do paktu trzech dołączały kolejne państwa europejskie, które były związane z Berlinem albo w wyniku zbieżności interesów w kwestii demontażu systemu wersalskiego, albo ze względu na zbieżności w stosunku do komunizmu.
Kolejni członkowie paktu
Do paktu trójstronnego 20 XI 1940 roku dołączyło Królestwo Węgier, 23 XI 1940 roku – Królestwo Rumunii, a dzień później Republika Słowacka. Z pewnym opóźnieniem wśród sojuszników znalazło się Carstwo Bułgarii. Komplikacje w polityce Berlina spowodowane były też przez sprawy związane z Jugosławią, która pierwotnie przyjęła propozycje dołączenia do układu, ale w wyniku serbskiego przewrotu wystąpiła zeń 27 III 1941 roku, co spowodowało decyzję o niemieckiej inwazji na ten kraj.
Do paktu nie dołączył Związek Sowiecki. Niemcy w listopadzie 1940 roku gościli Mołotowa w Berlinie próbując złożyć mu ofertę, w której Sowieci mieli zająć region Bliskiego Wschodu ze złożami naftowymi i skierować swoją uwagę w kierunku Oceanu Indyjskiego wraz z Indiami. Moskwa nie była jednak zainteresowana i naciskała na poszerzenie swojej strefy wpływów na Bałkanach i w Turcji. Odmowa spowodowała, że nazistowska wierchuszka utwierdziła się w przekonaniu, że inwazja na Sowiety będzie koniecznością.