Nicefor III panujący po abdykacji Michała VII, od marca 1078 roku, rządził w dość trudnych dla Cesarstwa czasach. Turcy dość dobrze umocnili się już w Azji Mniejszej, a nawet ośmielili się nazwać swoje państewko w tej okolicy – Rumem (Rzymem), by wskazać ciągłość z państwem, które podbijali. Botaniates sam był dowódcą wojskowym pochodzącym z tych terenów i rozumiał problemy, jakie stały przed państwem, choć nie potrafił im zaradzić. Wiedział też jak trudno jest prowadzić wojnę w trudnych warunkach górzystego i suchego interioru.
Legalizacja władzy
Nicefor VIII Botaniates zajął tron wyniesiony do władzy na skutek wojskowej uzurpacji, co sprawiło, że starał się szybko znaleźć choćby cień więzi łączących go z dynastią Dukasów. Pierwotnie chciał ożenić się z matką swojego poprzednika Eudokią, ale małżeństwo to nie doszło do skutku. Botaniates zawarł, więc związek z byłą cesarzową Marią, która po upadku swego męża wstąpiła do klasztoru. Pochodząca z Kaukazu imperatorowa słynęła ponoć nie tylko ze swej urody, ale także niezwykłej wiedzy i zaangażowania w sprawy międzynarodowe. Maria, która powróciła do cesarskiego pałacu była, więc wsparciem dla swojego nowego męża, ale motywy, które popychały ją do zgody na ten związek pozostają trudne do jednoznacznej oceny. Prawdopodobnie chciała zabezpieczyć przyszłość swojego syna ze związku z cesarzem Michałem VII. Chłopiec o imieniu Konstantyn cieszył się powszechnym szacunkiem i był lubiany w stolicy. Możliwe, że postawa Marii miała wpływ na zachowanie Nicefora VIII, bo za jego rządów Konstantynowi nie stała się żadna krzywda. Sam cesarz zamiast na wyzwaniach zewnętrznych skupiał się na próbach rozgrywania przeciwko sobie rodów arystokratycznych imperium.
Uzurpacja na wschodzie
Nicefor VIII musiał borykać się nie tylko z zagrożeniami zewnętrznymi, ale też z zagrożeniami wewnętrznymi. Przeciw jego władzy opowiedział się Nicefor Melisen – kolejny wojskowy z Azji Mniejszej, który na dodatek szukał poparcia dla swojej władzy na muzułmańskich dworach. Władzy Nicefora VIII zagroził jednak bunt wpływowej rodziny Komnenów. I to jej przedstawiciele finalnie pozbawili go władzy…
