5 V 1939 roku minister spraw zagranicznych Józef Beck wygłosił w Sejmie przemówienie, w którym wyraził brak zgody na się na eksterytorialne żądania Niemiec. Przeszło ono do historii dyplomacji ze względu na swoje znaczenie i wydźwięk.
Polska jako pierwsza w zdecydowany sposób odmówiła Hitlerowi i zdecydowała się na sprzeciw wobec zachodniej polityki zaspokajania roszczeń niemieckich.
Wiosna 1939
Po zajęciu przez Niemcy Kłajpedy rząd w Warszawie zdawał sobie sprawę z możliwości agresji militarnej ze strony III Rzeszy. Rozpoczęto przygotowania do obrony kraju. W historii II RP nigdy wcześniej nie przygotowywano się tak intensywnie do wojny na zachodzie. Wszystkie dotychczasowe przygotowania do obrony rozległych obszarów wschodnich województw należało przearanżować.
26 III ambasador RP w Berlinie Józef Lipski przekazał ministrowi Ribbentropowi zdecydowaną odpowiedź strony polskiej na niemieckie roszczenia wobec Gdańska i możliwości budowy eksterytorialnej autostrady z Prus Wschodnich do pozostałych części Rzeszy. 31 III premier Wielkiej Brytanii poinformował w Izbie Gmin, że w sytuacji agresji zagrażającej niepodległości Polski Brytyjczycy udzielą Polakom wszelkiej niezbędnej pomocy. 5 IV Polska udzieliła Wielkiej Brytanii gwarancji zwrotnych.
Na odpowiedź niemiecką trzeba było poczekać prawie do końca miesiąca. Niemcy najwyraźniej byli zaskoczeni tak zdecydowaną postawą Londynu. 28 IV 1939 roku Berlin poinformował rano stronę polską, że ze względu na postanowienia porozumienia polsko-brytyjskiego dotychczasowe porozumienie polsko – niemieckie o nieagresji przestaje obowiązywać. Tego samego dnia, porozumienie wypowiedział Polsce Hitler podczas wystąpienia w Reichstagu, które stało się dla Warszawy kolejnym sygnałem, że wojna będzie nieunikniona. Beck miał zamiar odpowiedzieć Hitlerowi w wystąpieniu 5 V.
Przemówienie
Minister wystąpił przed Sejmem w transmitowanym przez wszystkie krajowe stacje radiowe wystąpieniu 5 V 1939 roku. Przy wystąpieniu Becka obecni byli zagraniczni dyplomaci i dziennikarze. Minister powiedział kończąc:
„Pokój jest na pewno celem ciężkiej i wytężonej pracy dyplomacji polskiej. Po to, aby to słowo miało realną wartość, potrzebne są dwa warunki: 1) pokojowe zamiary, 2) pokojowe metody postępowania. Jeżeli tymi dwoma warunkami Rząd Rzeszy istotnie się kieruje w stosunku do naszego kraju, wszelkie rozmowy, respektujące oczywiście wymienione przeze mnie uprzednio zasady, są możliwe. Gdyby do takich rozmów doszło – to Rząd Polski swoim zwyczajem traktować będzie zagadnienie rzeczowo, licząc się z doświadczeniami ostatnich czasów, lecz nie odmawiając swej najlepszej woli”
„Pokój jest rzeczą cenną i pożądaną. Nasza generacja, skrwawiona w wojnach, na pewno na pokój zasługuje. Ale pokój, jak prawie wszystkie sprawy tego świata ma swoją cenę, wysoką, ale wymierną. My w Polsce nie znamy pojęcia pokoju za wszelką cenę. Jest jedna tylko rzecz w życiu ludzi, narodów i państw, która jest bezcenną. Tą rzeczą jest honor„
Przemówienie miało w pierwszej kolejności na celu wyjaśnienie Polakom, że faktycznie celem Niemiec będzie uzależnienie Polski i stopniowa eskalacja żądań. Minister zdawał sobie sprawę, że wraz z porozumieniem polsko-brytyjskim w zasadzie brak jest szans na dalsze prowadzenie z Niemcami negocjacji.
Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
