Kartka z kalendarza. 5 XI – Akt Piątego Listopada

Od chwili skutecznego wyparcia Rosjan z obszaru Królestwa politycy państw centralnych zadawali sobie pytania o możliwość rozwiązania problemu dużego terytorium, które weszło pod ich jurysdykcję wojskową.  Wiosną 1916 roku z inicjatywy dyplomatów austriackich rozpoczęto rokowania na temat przyszłości Królestwa Polskiego. Wszelkie nadzieje związane z biernym oczekiwaniem na ruch ententy okazały się płonne. 5 listopada 1916 roku ukazały się dwa jednobrzmiące manifesty z podpisami cesarzy Niemiec i Austro-Węgier zapowiadające utworzenie samodzielnego państwa polskiego z terytoriów odebranych Rosji.

Droga do Królestwa Polskiego

Wraz z rozmowami dyplomatycznymi państwa centralne prowadziły umiejętną politykę symboliczną. Organizowane z okazji rocznicy Konstytucji 3 Maja manifestacje patriotyczne nie tylko nie spotkały się z agresją ze strony niemieckich i austro-węgierskich władz okupacyjnych, ale odbywały się za ich wiedzą i poparciem. Spowodowało to wielki entuzjazm wśród Polaków. Przyzwolenie Niemców na eksplozję polskich uczuć patriotycznych odczytywano, jako rychłą proklamację odrodzonego państwa. Niektórzy liczyli nawet na zgodę Berlina na odtworzenie Polski w granicach sprzed pierwszego rozbioru. Między Wiedniem i Berlinem doszło w sierpniu do porozumienia, w którym obie strony godziły się na powstanie Królestwa Polskiego. Nie bez znaczenia dla tej decyzji był fakt, że na froncie zachodnim doświadczenie Verdun sugerowało Niemcom konieczność jak najszybszego pozyskania nowego państwa sojuszniczego i nowego rezerwuaru rekrutów.

Proklamacja cesarzy

Akt 6 listopada 1916 roku w imieniu obu monarchów państw centralnych został ogłoszony przez generałów – gubernatorów: niemieckiego von Beselera w Warszawie i austro-węgierskiego von Kuka w Lublinie. W dokumencie obaj władcy ogłaszali powstanie państwa polskiego z ziem odebranych Rosji jednak bez wskazania dokładnych granic. Manifest nakreślał także ustrój Polski, jako dziedzicznej monarchii konstytucyjnej. Manifest nie był tylko propagandową deklaracją i by wykazać dobrą wolę obaj gubernatorzy już 6 listopada rozpoczęli budowę organów administracji państwa polskiego. W pierwszej kolejności powołano Tymczasową Radę Stanu, która miała być wstępem do utworzenia rządu polskiego. W styczniu 1917 roku Niemcy przystąpili do formalnego powołania armii polskiej zwanej Polnische Wehrmacht (Polskich Sił Zbrojnych).