Kartka z kalendarza. 7 kwietnia – Codex Justinianus – fundament prawodawstwa europejskiego
„Najtrwalszym i najbardziej doniosłym dziełem epoki Justyniana jest kodyfikacja prawa rzymskiego”. – napisał w swoim dziele profesor Georgij Ostrogorski. Pozostający na emigracji od 1917 roku badacz, urodzony w Sankt Petersburgu, nie miał wątpliwości, co do znaczenia justyniańskiej kodyfikacji prawa dla dalszych losów Europy. Nie tylko jej środkowo-wschodniej części.
Praca nad projektem
Powstanie Kodeksu Justyniana miało miejsce w okresie panowania wielkiego władcy imperium Justyniana (527 – 565), który skutecznie reformował państwo i prowadził szereg wojen mających na celu restytucję imperium w granicach z okresu przed upadkiem jego zachodniej części.
W pracy nad projektem kompilacji prawa brała udział komisja złożona z dziesięciu osób. Byli to wysokiej rangi imperialni urzędnicy pod przewodnictwem prawnika Treboniana. Codex Justinianus był zbiorem istniejących już wcześniej przepisów, które zostały ponownie zebrane i ułożone w tematycznie posegregowany zbiór. Praca została ogłoszona 7 IV 529 roku, ale dalsze prace, związane już później, z nowelizacją kodeksu nie ustały, ponieważ komisja postanowiła dodatkowo wzbogacić kodeks o zbiór klasycznych przepisów pochodzących z wcześniejszego okresu w historii Cesarstwa.
Skład dzieła
Codex Justinianus w pierwotnej wersji ogłoszonej w kwietniu 529 roku składał się w dużej mierze z edyktów cesarskich z czasów panowania Hadriana (117 – 138) Kodeksu Teodozjusza i kompilacji powstałymi pod koniec trzeciego stulecia (z okresu panowania cesarza Dioklecjana 284 – 305). W późniejszych latach doszło do powstania kolejnego dzieła związanego z panowaniem cesarza Justyniana. Słynne Digesta – zawierały wszystkie pisma prawników rzymskich zebrane i zestawione w jeden system. Do tego doszły jeszcze Institutiones, czyli rodzaj podręcznika będącego wyciągiem z Digestae i Kodeksu. Digesta, Kodeks, Institutiones zostały później wzbogacone jeszcze o Novellae Justyniana,czyli zarządzenia wydane przez niego, już po ukazaniu się Kodeksu. Razem stanowiły one słynny Corpus Iuris Civilis.
Stworzenie tego wielkiego zbioru praw było jednym z trzech najważniejszych wydarzeń, jakie miały miejsce we wczesnym okresie panowania cesarza Justyniana. Władcy w pierwszym okresie rządów udało się doprowadzić do konsolidacji prawodawstwa, zawarcia pokoju z Iranem Sasanidów, zwanego, nieco patetycznie, Pokojem Wieczystym i pacyfikacji powstania „Nika”, które pustoszyło stolicę imperium – Konstantynopol.
