Sobór powszechny biskupów w Konstantynopolu rozpoczęty 7 XI 680 roku miał za zadanie rozwiązać spór doktrynalny, jaki wybuchł wokół kwestii monoteletyzmu, czyli nauki zapoczątkowanej w czasach panowania cesarza Herakliusza (610 – 641). Monoteletyzm promowany przez postać tego wybitnego cesarza, i charyzmatycznego patriarchy Sergiusza, miał na celu podkreślenie, że Chrystus mimo dwóch natur boskiej i ludzkiej miał jedną wolę działania i tym samym zażegnanie dręczącego, zwłaszcza wschodnie, prowincje sporu miedzy ortodoksami a różnymi rozgałęzieniami ruchów monofizyckich. Z biegiem czasu sam monoteletyzm zaczął być jednak problemem. Zwłaszcza, że drastycznie pogarszała się sytuacja militarna Cesarstwa.
Wzmocnienie wewnętrzne państwa
Niechęć do władz centralnych, które forsowały ortodoksyjne wyznanie wiary była jedną z przyczyn braku identyfikacji mieszkańców wschodnich prowincji z Cesarstwem, co dało o sobie znać podczas inwazji sasanidzkiej a później islamskiej. Warto w tym miejscu przypomnieć, że po klęsce pod Jarmukiem w 636 roku wojska arabskie szybko zdobywały kolejne obszary państwa odrywając od Cesarstwa, Syrię, Palestynę i Egipt. Cesarz Konstantyn IV (668 – 685) zrozumiał, że przedłużające się wysiłki zmierzające do stopniowego pojednania ludności prowincji wschodnich związanych dotychczas z nauczaniem monofizyckim straciły sens wobec postępującej nawały islamskiej, która i tak oderwała ich od państwa. Dotychczasowi oponenci ortodoksyjnej linii patriarchatu z siedzibą w stolicy znaleźli się poza państwem. Nie trzeba już było zabiegać o ich zainteresowanie i wsparcie. Ludność zachodnich rubieży państwa nie miała natomiast żadnych kłopotów z wyznawaniem ortodoksji chalcedońskiej.
Sobór
Początek obrad zaczął się 7 XI 680 roku. W spotkaniu soborowym wzięło udział ponad stu biskupów włącznie z przedstawicielami biskupa Rzymu. Podczas obrad odrzucono monoteletyzm, który w przyszłości doczekał się tylko bardzo krótkiego okresu restauracji między 711 a 713 rokiem, kiedy to podczas synodu zrehabilitowano postać inicjatora nauk monoteletycznych patriarchy Sergiusza. Doktryna monoteletyzm okazała się niegroźną dla spoistości kościoła, ponieważ byłą dość bliska właściwemu, chalcedońskiemu wyznaniu wiary i powstawała w ściśle określonych okolicznościach, które z biegiem czasu całkowicie się zdezaktualizowały.
