Odsłonięcie pomnika Pála Telekiego w krakowskiej Bibliotece Wojewódzkiej

14 sierpnia  2021 na terenie Biblioteki Wojewódzkiej w Krakowie został odsłonięty pomnik premiera Węgier Pála Telekiego. Ten nietuzinkowy polityk był godnym zaufania partnerem Polski, wielkim przyjacielem naszej ojczyzny, naukowcem z pasji i wykształcenia oraz ojcem madziarskiego skautingu.

Na odsłonięciu pomnika, które miało się odbyć już jesienią, ale z przyczyn pandemicznych zostało przesunięte, nie zabrakło znakomitych gości i wielu ciepłych słów ze strony przedstawicieli obu naszych narodów. Całość była celebrowana przy znakomitej oprawie orkiestry pograniczników i z udziałem przedstawicieli sił zbrojnych obu państw.

Sylwetka Pala Telekiego

Pięknie wykonany pomnik stanął na terenie Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, zlokalizowanej w Krakowie przy ulicy Rajskiej. Uroczystość rozpoczęła się od odśpiewania hymnów Węgier i Polski. Wydarzeniom przyglądał się osobiście wicemarszałek Sejmu Ryszard Terlecki. Zgromadzonych gości powitali dyrektor biblioteki Jerzy Woźniakiewicz oraz Marszałek Województwa Małopolskiego Witold Kozłowski.

W okolicznościowym wystąpieniu prof. dr hab. Tomasz Gąsowski, przewodniczący Komitetu Honorowego Budowy Pomnika Pala Telekiego, przypomniał postać węgierskiego premiera, zasłużonego dla odradzającej się w początkach XX wieku Rzeczypospolitej. Była to postać nietuzinkowa. Jego interwencji zawdzięczamy miliony sztuk amunicji i broni niezbędnych w kluczowym momencie rozprawy z Sowietami. Wspomniał także o tym, że Teleki miał odwagę w liście do Hitlera zauważyć, że nie weźmie udziału w żadnej militarnej akcji przeciwko Polakom z przyczyn moralnych, co miało doprowadzić do prawdziwego ataku furii dyktatora.

Kończąc zauważył, że 14 sierpnia nie jest datą przypadkową. Dokładnie tego dnia pierwszy z węgierskich pociągów z pomocą wojskową dla Polski dotarł do Skierniewic i rozpoczął się jego rozładunek. Znajdowały się tam naboje i sprzęt, który mógł zdecydować o losach wojny.

Uroczystość odsłonięcia

Spotkaliśmy się przy pomniku Hrabiego w specjalnie zaplanowanych okolicznościach rocznicy szlachetnej działalności Telekiego. Relacje jakie wtedy budował miały olbrzymi wpływ na stosunek Polaków do Węgrów, także w trudnym dla obu naszych narodów okresie powojennej sowieckiej dominacji.

O współpracy i konieczności budowania naszych relacji mówił redaktor naczelny Gazety Polskiej Tomasz Sakiewicz. Podsumował on, że jedność w naszych relacjach pozwoli wytrzymać obu państwom presję, jaka jest na nie wywierana. Redaktor zaprosił też wszystkich na coroczny wyjazd środowisk Klubów Gazety Polskiej na Węgry, który w tym roku ma przypaść na październik.

Uroczystego odsłonięcia pomnika dokonali: Witold Kozłowski, Renata Groyecka, wiceprezes Komitetu Społecznego Budowy Pomnika Pala Telekiego w Krakowie oraz Piotr Ossowski. Rzeźbę poświęcił przedstawiciel abp Marka Jędraszewskiego, ponieważ metropolitę zatrzymały obowiązki kurialne. Goście rozplątali piękne polsko – węgierskie szarfy i z szacunkiem zwinęli je, oddając pracownikom technicznym. Później delegacje poszczególnych instytucji i organizacji złożyli wiązanki kwiatów pod pomnikiem naszego bohatera.

Wystawa towarzysząca

Warto odnotować, że za pomnikiem  prezentowana jest interesująca wystawa „Pál Teleki i Polska”. Materiał na plansze przygotowało Węgierskie Archiwum Narodowe i Archiwum w Segedynie. Prezentują one najważniejsze wydarzenia z życia polityka i zarazem znakomicie dokumentują wspólne momenty naszej historii.

Część oficjalna zakończyła się po ponad dwóch godzinach. Z opóźnieniem zaczął się niezwykle ciekawy panel dyskusyjny zatytułowany „Pal Teleki i relacje polsko-węgierskie w XX wieku” z udziałem wybitnych specjalistów. Wystąpili prof. dr. hab. Tomasz Gąsowski, prof. dr. hab. Mariusz Wołos, dr. hab. Tadeusz Kopyś oraz dr. Wojciech Frazik. Już na początku opisano relacje między naszymi narodami, sięgające swoimi tradycjami a do średniowiecza. Badacze zgodnie zauważyli, że w okresie, gdy rodziła się świadomość narodowa poszczególnych etnosów Europy Środkowej i Wschodniej, my mieliśmy już długowiekową tradycję wspólnego sąsiedztwa i współpracy.