Bukareszteńska dziewiątka wobec wyzwań i zagrożeń wschodniej flanki NATO

Wzrost zagrożeń na wschodniej flance NATO, wymusił zmiany w percepcji euroatlantyckiego środowiska bezpieczeństwa. W wyniku tych zmian na przestrzeni ostatnich lat, dziewięć krajów – Bułgaria, Czechy, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska, Rumunia, Słowacja i Węgry – ustanowiły nowy, regularny wymiar współpracy w ramach NATO. Format ten nazwano bukareszteńską dziewiątką „B9”. B9 jest powszechnie uznawana jako „głos wschodniej flanki”, nawołujący do adaptacji polityki NATO wobec rosnącego zagrożenia rosyjskiego.

Format B9 postrzegany jest często wyłącznie przy pryzmat grupy państw, lobbujących na rzecz zwiększenia obecności sił sojuszniczych NATO na wschodnich rubieżach Sojuszu. Należy jednak podkreślić, że państwa bukareszteńskiej dziewiątki nie są jedynie konsumentami wspólnej polityki bezpieczeństwa NATO. Same aktywnie przyczyniają się do wzmacniania zdolności obronnych wschodniej flanki NATO, wypełniając zobowiązania traktatowe, wynikające z art. 3 Traktatu Północnoatlantyckiego¹.

Wysiłki te skupiają się przede wszystkim na realizacji przedsięwzięć na dwóch płaszczyznach: zwiększenia wydatków na obronność oraz modernizacji technicznej sił zbrojnych. W tym kontekście warto jest zatem ukazać działania podjęte przez państwa B9 na przestrzeni ostatnich lat, mające na celu zwiększania swojego potencjału militarnego.

Wydatki na obronność

Tabela 1. Wydatki na obronność państw B9 w latach 2014 i 2019-21 (opracowanie własne na podstawie Defence Expenditure of NATO Countries (2014- 2021)

Jak można zauważyć wszystkie państwa od 2014 roku zwiększyły swoje wydatki na obronność. W 2020 i prawdopodobnie również w 2021 roku pięć z nich przeznaczy 2% PKB  – Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia. Znaczący wzrost na przestrzeni ostatnich lat odnotowano w państwach bałtyckich – Litwa i Łotwa. Tym samym kraje te dołączyły do Estonii, która regularnie stara się przeznaczać 2% PKB na obronność. Szczególnie dynamiczny wydaję się być wzrost Litwy, która w przeciągu 5-6 lat zwiększyła swój budżet obronny o ponad 270%.

Fakt, iż państwa bałtyckie należą do niewielkich powoduje, że pomimo wydawania 2% na obronność, fundusze te są nadal skromne. Pod tym względem największy wzrost wydatków zanotowano w Polsce i Rumuni. Oba te kraje wydały ponad 2 mld $ więcej niż w 2014 roku. O ile w przypadku Polski kwota ta wynika z konsekwentnej i stopniowej zmiany w polityce obronnej, to w przypadku Rumunii można mówić o znaczącym, skokowym wzroście na przestrzeni ostatnich lat. Widać to również w przełożeniu % PKB na obronność. Polska zwiększyła swój wkład o ok. 0,15% PKB, a Rumunia o ponad 1% PKB. Nie zmienia to jednak faktu, że władze Rzeczpospolitej przeznaczają największe środki na obronność (w 2020 roku ponad 13 mld $) spośród wszystkich państw regionu.

Pozostałe państwa formatu B9 nie zdecydowały się na aż tak głębokie zmiany. Ich poziom finansowania na przestrzeni ostatnich lat wzrósł w podobnym zakresie – ok. 0,25% – 0,5% PKB. Sprawia to, że kraje typu – Bułgaria, Czechy, Słowacja i Węgry – nadal przeznaczają stosunkowo niewielkie środki na rozwój i modernizację własnych sił zbrojnych. Należy jednak zauważyć, że zdecydowanie największy wzrost względem % PKB na obronność na przestrzeni ostatnich lat zanotowała Bułgaria. Jest to jednak ściśle powiązane z gigantycznym, jak na bułgarskie warunki, kontraktem zbrojeniowym na zakupów samolotów F-16. Wzrost wydatków na obronność w 2019 roku do poziomu 3 % PKB był bardziej ruchem doraźnym (przez ostatnie lata finansowała siły zbrojne na pułapie 1,2 -1,4 % PKB, patrz wykres 1), niż ruchem wpisującym się długofalową, zrównoważoną strategię rozwoju sił zbrojnych.  W 2020 i 2021 roku budżet obronny Bułgarii oscylował na pułapie ok. 1,5 % PKB.