Tadżykistan zatwierdził budowę nowej chińskiej bazy wojskowej, której celem jest utrzymanie bezpieczeństwa w Azji Środkowej przy wsparciu Pekinu. Jest to spowodowane rosnącym zagrożeniem ze strony graniczącego Afganistanu. Zgodę na taki ruch Chin wydała Federacja Rosyjska, która posiada aż 5 obiektów w Tadżykistanie.
Duszanbe zatwierdziło utworzenie nowej chińskiej bazy w pobliżu granicy kraju z Afganistanem, ponieważ tadżyccy politycy obawiają się rosnących zagrożeń ze strony południowego sąsiada. Rząd zaoferował przekazanie pełnej kontroli nad istniejącą już kiedyś chińską bazą wojskową w tym kraju oraz zrzeczenie się wszelkich przyszłych czynszów w zamian za pomoc wojskową z Pekinu.
Nowa, kolejna baza
Obecna baza zostanie zbudowana ze środków finansowanych oferowanych przez Chiny, wzdłuż granicy z Afganistanem, w zamian za przekazanie przez Tadżykistan całkowitej kontroli nad obiektem oraz do zrzeczenia się pobierania w przyszłości opłat za dzierżawę ziemi. Dokładna lokalizacja nowej bazy nie jest znana, chociaż przedstawiciele rządu zapowiedzieli, że będzie ona wykonywać zadania policyjne skoncentrowane na zwalczaniu przestępczości zorganizowanej oraz na rzecz walki z terroryzmem. Koszt po stronie chińskiej to około 10 milionów dolarów. Warto podkreślić, że w bazie będą stacjonowały również regularne wojska tadżyckie.
Dla Chin baza jest ważna ze względu na ich interesy w Azji Środkowej. Chiny od lat biją na alarm, że ekstremiści ujgurscy mogą wykorzystywać Afganistan jako miejsce do przeprowadzania ataków na chińskie cele w regionie lub w zachodniej prowincji Xinjiang. Rozszerzenie obecności na rzecz bezpieczeństwa w Tadżykistanie jest najskuteczniejszym narzędziem, jakie obecnie posiada Pekin, w kontekście budowy potencjału militarnego, a nie jak ma to miejsce w Afryce i Ameryce Południowej w postaci ekonomicznego i technologicznego.
Co ważne, Chiny już posiadają swego rodzaju bazę wojskową w Tadżykistanie w regionie Murghab w pobliżu granicy afgańskiej. Zarówno rząd chiński, jak i tadżycki oficjalnie zaprzeczyły istnieniu bazy i niewiele jest znanych szczegółów na temat jej własności i funkcjonowania. Wiadomo jednak, że w bazie w Tadżykistanie działa chiński personel, ale obecnie jest ona własnością Duszanbe.
Rosyjskie bazy wojskowe w Tadżykistanie
Federacja Rosyjska z pewnością wydała zgodę na utworzenie nowej chińskiej bazy na terytorium Tadżykistanu. Kreml jest obecny w pięciu bazach, a także angażuje się w ochronę granic. Nie jest możliwym, aby przy obecnej współpracy Rosji i Chin, mogło dojść do precedensu, w którym bez zgody Moskwy wojska Chin zostaną rozmieszczone na terytorium kluczowego dla rosyjskiej polityki bezpieczeństwa międzynarodowego. Jest to raczej forma akceptacji chińskiego wsparcia (lub też pomocy), w walce z zagrożeniami terrorystycznymi. Ponadto Kreml na pewno upomni się w swoim czasie o przysługę, z uwagi na fakt, że pozwolił na operowanie chińskim wojskom na terytorium swojego sojusznika i dał zgodę rządowi w Duszanbe na współpracę z Pekinem.
W Tadżykistanie rozmieszczono 201. bazę wojskową Federacji Rosyjskiej, powstałą po zreorganizowaniu 201. dywizji zmotoryzowanej, która w latach 90. razem z rosyjskimi pogranicznikami broniła granicy Tadżykistanu z Afganistanem. Negocjacje w sprawie dalszej dzierżawy baz wojskowych trwały od 2008 roku. Poprzednia umowa, podpisana w 1993 roku, wygasa po 20 latach, w pierwszej połowie 2014 roku. Tadżykistan postulował o skrócenie czasu kolejnego porozumienia do 10 lat oraz wprowadzenie czynszu wysokości 250 mln dolarów rocznie. Końcowy efekt jest jednak odwrotny. Okres ratyfikowanego porozumienia to 30 lat. Dzięki uruchomieniu bazy Rosja umocniła swoją pozycję w Tadżykistanie a prezydent Rachmanow nie wyraził zgody, by Stany Zjednoczone kontynuowały rozlokowanie swojej bazy na terenie kraju.
W Tadżykistanie Rosja posiada też kompleks optyczno-elektroniczny „Okno”, wartości 242,4 mln USD, który śledzi ruchy satelitów. Położony jest na wysokości 2200 m.n.p.m. w łańcuchu górskim Pamir, niedaleko miasta Norak. „Okno” pracuje przede wszystkim w nocy, kiedy obiekty w przestrzeni odbijają światło słoneczne. Stacja jest nowoczesna, nie szkodzi środowisku naturalnemu i jest w pełni zautomatyzowana, może działać bez nadzoru człowieka. Pomimo tego, że w ,,Oknie’’ służy kilkuset oficerów i specjalistycznie wykwalifikowanych wojskowych na służbie kontraktowej. W skład stacji wchodzą również stacja pogodowa, centrum łączności i transmisji danych, centrum dowodzenia i obliczania, optoelektroniczna stacja śledząca i centrala detekcyjna.
Kontrolą granicy tadżycko-afgańskiej zajmuje się Grupa Operacyjna Służby Ochrony Granicy Federacji Rosyjskiej. W związku z wycofaniem się ISAF z Afganistanu, Moskwa rozmieściła swoje wojska na granicy tadżycko-afgańskiej od końca 2014 roku, co stanowiło powrót do sytuacji sprzed 2005 roku. Federacja Rosyjska kontynuuje swoje działania zmierzając do zwiększenia obecności sił powietrznych w Tadżykistanie, wykorzystując istniejące tam bazy lotnicze. W 2015 roku Federacja Rosyjska rozmieściła cztery śmigłowce bojowe i transportowe w bazie lotniczej Ayni, sukcesywnie zwiększając obecność swoich sił powietrznych.
Trzeba zaznaczyć, że w ciągu ostatnich lat Tadżykistan skorzystał z pomocy militarnej Moskwy o wartości ponad 411 mln dolarów i wyszkolił 2 tys. oficerów w rosyjskich uczelniach. Rosja zobowiązała się do dalszej pomocy w modernizacji tadżyckich sił zbrojnych.
Należy iść dalej
Rosja dalej pozostaje głównym aktorem w Tadżykistanie i zaangażowanie Chin nie oznacza, że opuści ten region. Jest to raczej forma międzynarodowej współpracy w ramach walki z nowym rodzajem zagrożenia – po przejęciu władzy przez Talibów w Afganistanie – co pozwoli na ochronę granic. Jest to również zabezpieczenie interesu rosyjskiego, przez co Kreml nie musi przesuwać swoich sił w ten region, gdyż problemem zajmą się Chiny. Optymiści z pewnością stwierdzą, że jest to udany przykład na współpracę w ramach Szanghajskiej Organizacji Współpracy. Pesymiści wskażą, że jeśli Rosja odpuszcza granicę tadżycko-afgańską, to na pewno przemieści się gdzieś indziej.
*Cały raport dotyczący zagranicznych baz wojskowych Federacji Rosyjskiej można znaleźć na stronie Instytutu Nowej Europy: https://ine.org.pl/zagraniczne-bazy-wojskowe-federacji-rosyjskiej/
Autor jest ekspertem Portalu i Fundacji Trójmorze, a także Dyrektorem Programu Bezpieczeństwa Europejskiego w Instytucie Nowej Europy. Specjalizuje się w tematyce zagrożeń dla bezpieczeństwa międzynarodowego.
