W Republice Francuskiej 2021 rok był, mimo wszystko, lepszy niż 2020. Wydarzyło się bardzo wiele, zwłaszcza w kontekście polityki zagranicznej, gdzie kluczową rolę odgrywało zaangażowanie Emmanuela Macrona starającego się o reelekcję. Ponadto po wielu miesiącach walki z koronawirusem cała administracja państwowa ukierunkowała działania na wprowadzenie programu szczepień oraz uzyskanie wskaźnika zaszczepionych na poziome większym niż 70%. Sytuacja sanitarna była na tyle poważna, że wielokrotnie narzucano obywatelom Francji dodatkowe obostrzenia, aby nie wrócić do zagrożenia epidemiologicznego sprzed roku i nie dopuścić do załamania służby zdrowia. Oprócz tego Francja stanęła w obliczu kryzysów spowodowanych kolejną falą migracji, zagrożeniami terrorystycznymi, zamknięciem zakładów pracy ze względu na koronawirusa, co wiązało się z opracowaniem dodatkowych pakietów socjalnych, a także potrzebą określenia priorytetów we współpracy w Unii Europejskiej, z uwagi na nadchodzącą prezydencję Paryża.
W kwestii polityki międzynarodowej na uwagę zasługuje kilka wydarzeń. Jednym z najważniejszych jest odejście z polityki kanclerz A. Merkel. Wieloletnia sojuszniczka E. Macrona zdecydowała się ustąpić ze stanowiska, co pozwoliło na przejęcie władzy Olafowi Scholzowi. Jednocześnie, w tym samym roku, doszło do załamania relacji amerykańsko-francuskich. Co więcej, w konflikcie dotyczącym sprzedaży łodzi podwodnych brały udział także Australia i Wielka Brytania, co spowodowało odwołanie francuskich ambasadorów z tych trzech państw. Z drugiej strony nie bez znaczenia było zacieśnienie relacji Francji i Włoch. Nowy pakt to nowy rozdział w polityce obu państw. Oprócz powyższych na uwagę zasługują także takie wydarzenia, jak wycofanie wojsk amerykańskich z Afganistanu, zmniejszenie liczby żołnierzy zaangażowanych we francuską misje antyterrorystyczną Barkhane w Sahelu, a także rozbudowa baz militarnych w Zjednoczonych Emiratach Arabskich (ZEA).
Sądzenie Nicolasa Sarkozy’ego
Były prezydent Francji ponownie stanął przed sądem, po tym, jak po raz pierwszy skazano go w październiku 2019 roku. Został wezwany w marcu 2021 roku w związku z jego wydatkami na kampanię prezydencką w 2012 roku. Co ważne, rok wcześniej postawiono mu zarzuty w związku z aferą podsłuchową. Był on również sądzony za próbę korupcji organu sądowego oraz wykorzystywanie swojego stanowiska do uzyskiwania korzyści o charakterze materialnym i zawodowym[1].
Rozpoczęcie procesów terrorystów odpowiedzialnych za zamachy w Paryżu z 2015 roku
Początek procesów w sprawie zamachów terrorystycznych z listopada 2015 roku był najbardziej oczekiwanym postępowaniem sądowym od kilku lat. Początkowo zaplanowany na styczeń 2021 roku został ostatecznie przesunięty na wrzesień. Ten nadzwyczajny proces – ze względu na skutek przeprowadzonych zamachów, największych w XXI wieku w państwach Unii Europejskiej – ruszył 8 września. Łącznie oskarżonych jest 14 osób, ale w areszcie przebywa kolejnych 6 osób, które mogą mieć związek ze sprawą. [2].
Już w trakcie styczniowych przesłuchań w 2022 roku jeden ze współorganizatorów zamachów, Mohamed Abrini, stwierdził, że islam jest ponad wszystkimi prawami, a on chciałby wyjechać do kraju, gdzie stosuje się szariat. Dodał, że wiele osób może go określać jako osobę zradykalizowaną, ale on jest po prostu wierzący. Za jego zaangażowanie w działalność terrorystyczną na terytorium Francji i Belgii grozi mu dożywocie[3].
Traktat kwirynalski
Bardzo ważnym momentem dla francuskiej polityki zagranicznej było podpisanie porozumienia o współpracy z Włochami. Ze względu na ustąpienie A. Merkel i potrzebę naprawienia relacji Francja – Niemcy, która popsuła się m.in. ze względu na różnicę w poglądach o potrzebie rozbudowy armii, dekarbonizacji rynku energetycznego czy też migracji, Paryż potrzebował sojusznika i wsparcia w celu wzmocnienia swoich interesów na poziomie międzynarodowym. W tę retorykę wpisał się Rzym, który za sprawą premiera Mario Draghiego odtworzył pakt sprzed kilkudziesięciu lat.
Francja podkreśliła fakt, iż podpisanie porozumienia nie zmienia priorytetów europejskiej polityki Paryża ani nie jest faworyzacją którejś za stron. Nie bez znaczenia jest jednak moment, który wybrali decydenci na ogłoszenie wzmocnienia współpracy. Kilka dni wcześniej nowo zawiązana koalicja świateł drogowych w Berlinie, z Olafem Scholzem z SPD na czele, oświadczyła, iż istotnym punktem niemieckiej polityki zagranicznej będzie pogłębianie integracji europejskiej. Zdawać się zatem może, że ruch włosko-francuski jest postawieniem na kartę zjednoczonej Europy.
AUKUS i naruszenie relacji Australii z Francją
Ogłoszenie AUKUS (kooperacja Australii, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych przeciwko Chinom) i nagła rezygnacja z zakupu sprzętów wojskowych z Francji spowodowała załamanie relacji między czterema mocarstwami. Dla Republiki Francuskiej był to jeden z największych kryzysów w relacjach międzynarodowych w ostatnich latach. Po ogłoszeniu trójstronnego partnerstwa na rzecz bezpieczeństwa Australia zamierza zbudować osiem okrętów podwodnych z napędem atomowym z wykorzystaniem technologii dostarczonej przez USA. Jednocześnie odstąpi ona od dotychczasowego porozumienia zawartego z Francją w 2016 roku odnośnie do budowy dwunastu okrętów podwodnych o wartości 40 mld dolarów.
Gniewna reakcja Francji nastąpiła po tym, jak Australia zerwała umowę z francuskim producentem na dwanaście okrętów podwodnych z napędem konwencjonalnym i spalinowo-elektrycznym, aby zamiast tego wybrać flotę z napędem jądrowym w ramach nowego porozumienia. W 2016 roku Francja określiła kontrakt z Australią jako transakcję stulecia. Miał on symbolizować szerszy sojusz australijsko-francuski na Indo-Pacyfiku, który obejmowałby wywiad oraz partnerstwo w zakresie obronności. Jednak nowe porozumienie zaszkodziło ambicjom Francji w tym regionie, podważając jej znaczenie międzynarodowe. Ponadto świat obiegła wiadomość, że Paryż w oczach państw regionalnych nie jest tak ważnym graczem, jakim stara się być.
Zacieśnienie relacji ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi
Republika Francuska intensyfikuje swoją współpracę wojskowo-polityczną ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi (ZEA). 2021 rok był pod tym względem szczególny, gdyż oba państwa zawiązały najmocniejszy sojusz w swojej historii. Oprócz zakupu francuskiego uzbrojenia rozbudowano bazy wojskowe w ZEA oraz przeprowadzono szereg wspólnych operacji, w tym także pomagając m.in. przy ewakuacji amerykańskich żołnierzy z Afganistanu.
Baza na Bliskim Wschodzie to także idealne miejsce do wykorzystywania w przypadku pojawiających się konfliktów i wyzwań. Gdy na początku sierpnia 2021 roku doszło do szybkiego zajęcia Afganistanu przez talibów, po wycofaniu się amerykańskich wojsk, Francuzi wykorzystali bazę w ZEA do ewakuacji i transportu swoich obywateli i współpracowników. Z Afganistanu ewakuowano 2834 osoby, w tym 142 Francuzów, ponad 2600 Afgańczyków oraz 17 osób z innych państw europejskich. Operacja „Apagan” trwała od 15 do 27 sierpnia. W tym czasie wykonano 26 lotów z Kabulu do Abu Zabi oraz 16 lotów z Abu Zabi do Paryża[4]. Co więcej, Francja udostępniła swoje lotnisko w ZEA dla państw sojuszniczych (w tym USA), które również dokonywały ewakuacji.
Zmiana modelu operacji Barkhane
Operacja Barkhane rozpoczęła się w sierpniu 2014 roku i była kontynuacją operacji Serval, wymierzonej w struktury Al-Kaidy Islamskiego Maghrebu (ang. Al-Qaeda in the Islamic Maghreb, AQIM). Już w 2013 roku[5] na prośbę malijskiego rządu[6] Francja zdecydowała się na interwencję zbrojną mającą na celu neutralizację środowiska terrorystycznego obecnego w regionie Sahelu. Głównym założeniem francuskiej obecności militarnej było wsparcie lokalnych sił wojskowych w walce z terroryzmem, koordynacja międzynarodowej koalicji oraz wsparcie akcji humanitarnej na rzecz lokalnego społeczeństwa. Armia francuska prowadziła działania na zasadzie partnerstwa z krajami Grupy Pięciu na rzecz Sahelu (G5), w której skład wchodzą Burkina Faso, Czad, Mali, Mauretania i Niger.
10 czerwca 2021 roku prezydent E. Macron ogłosił redukcję sił francuskich w regionie Sahelu, rozpoczynając tym samym zmianę modelu dotychczasowej misji Barkhane, która utraci status operacji zagranicznej. Liczbę żołnierzy już zmniejszono z 5100 do około 2500, do końca 2023 planowane jest całkowite ich wycofanie. Decyzja ta została podjęta po około roku od podniesienia liczby żołnierzy o dodatkowe 600, a termin jej ogłoszenia przypadł tuż przed czerwcowym szczytem G7 w Kornwalii, podczas którego E. Macron podniósł kwestię bezpieczeństwa w Sahelu, postrzeganego przez państwa Zachodu jako obszar wysokiego ryzyka[7].
Thomas Pesquet w kosmosie
Francuski astronauta, cztery lata po swojej pierwszej podróży kosmos, w kwietniu 2021 roku ponownie udał się na orbitę. Wiosną Thomas Pesquet poleciał na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS) rakietą SpaceX. Został zatem pierwszym Europejczykiem, który przejął dowodzenie nad kapsułą Crew Dragon od firmy Elona Muska. To już drugi raz, kiedy francuski astronauta brał udział w tego typu misji. Tym razem jego pobyt był dłuższy, ponieważ musiał pozostać na pokładzie ISS przez sześć miesięcy.
Druga misja francuskiego kosmonauty zakończyła się sukcesem. Wrócił na ziemię na początku listopada 2021 roku. Kapsuła Crew Dragon, w której znajdowało się również trzech innych astronautów, wylądowała w Zatoce Meksykańskiej, skąd została wyłowiona. T. Pesquet powrócił po dwóch dniach obserwacji do kraju. Podzielił się również w mediach społecznościowych stwierdzeniem, że jest dumny, iż mógł reprezentować Francję w kosmosie[8].
Zakończenie
W perspektywie 2022 roku – a także kampanii prowadzonej przez cały 2021 – należy wziąć pod uwagę wybory prezydenckie. Ostatecznie największe szanse ma czterech kandydatów: urzędujący prezydent, Marine Le Pen, Éric Zemmour oraz Valérie Pécresse. Dla E. Macrona problem migracji z Afganistanu będzie największym wyzwaniem w nadchodzącej kampanii wyborczej. Z jednej strony, chcąc uzyskać wsparcie lewicowego elektoratu, musi powrócić do tonu, który utrzymywał w latach 2015-2017. Prezydent wówczas przyznawał, że uchodźcy stanowią nową siłę dla państwa (roboczą, naukową), podkreślając ich unikalne kwalifikacje oraz fakt, że przyjęcie do siebie ludzi w potrzebie jest zgodne z francuskimi tradycjami. Wpisuje się to w jego ostatnie stwierdzenia, jakoby Francja od zawsze była krajem migracji, pomagającym innym w sytuacjach kryzysowych[9]. W takim ujęciu jego głównym rywalem jest Éric Zemmour, który całkowicie odrzuca migrację, a zwłaszcza z krajów arabskich. Jeśli w kraju nie poprawi się sytuacja społeczna, to może on przejść do drugiej tury i przejąć część elektoratu obawiającego się napływu do kraju głównie wyznawców islamu.
W 2021 roku nie zabrakło także pozytywów, jak choćby tych związanych z francuskim astronautą w kosmosie czy też przywróceniem życia kulturalnego w wyniku zmian w przepisach sanitarnych, po osiągnięciu konkretnej liczby osób zaszczepionych. Było to 12 miesięcy ogromnych wyzwań dla Paryża, ale trzeba przyznać, że udało się utrzymać stabilną pozycję międzynarodową oraz częściowo przekonać społeczeństwo, że sytuacja wewnętrzna poprawi się w nadchodzących miesiącach.
[1] S. Durand-Souffland, Affaire des écoutes: condamné à 3 ans de prison, Nicolas Sarkozy va faire appel, https://www.lefigaro.fr/actualite-france/affaire-des-ecoutes-nicolas-sarkozy-condamne-condamne-a-3-ans-de-prison-dont-un-ferme-20210301, dostęp: 15.12.2021.
[2] P. Bienvault, Attentats du 13 novembre 2015 : les enjeux de ce procès au long cours, https://www.la-croix.com/France/Attentats-13-novembre-2015-enjeux-proces-long-cours-2021-09-07-1201174291, dostęp: 20.12.2021.
[3] A. Mazoue, Procès du 13-Novembre : à la barre, Mohamed Abrini ne renie rien des attentats, https://www.france24.com/fr/france/20220112-proc%C3%A8s-du-13-novembre-%C3%A0-la-barre-mohamed-abrini-ne-renie-rien-des-attentats, dostęp: 13.01.2022.
[4] Ministère des Armées, Opération d’évacuation en Afghanistan, https://www.defense.gouv.fr/actualites/articles/mise-a-jour-30-08-2021-operation-d-evacuation-en-afghanistan, dostęp : 30.12.2021)
[5] Dioncounda Traore, który po zamachu stanu dokonanym przez juntę wojskową (w wyniku czego Francja zawiesiła współpracę militarną) pełnił w latach 2012-2013 funkcję prezydenta, poprosił Francję o pomoc wojskową w celu odparcia ofensywy islamskich grup zbrojnych. Prośba ta została wyrażona w liście do prezydenta Françoise Hollanda po konsultacjach Rady Bezpieczeństwa w sprawie Mali, tego samego dnia, gdy uzbrojeni islamiści kontrolujący północ zajęli miasto w środkowej części kraju
[6] Le Mali appelle la France à son secours, Le Point, https://www.lepoint.fr/monde/le-president-malien-demande-l-aide-militaire-de-la-france-11-01-2013-1612342_24.php, dostęp: 13.12.2021; B. Roger, Mali : après l’offensive jihadiste, Dioncounda Traoé demande une aide militaire à la France, https://www.jeuneafrique.com/172755/politique/mali-apr-s-l-offensive-jihadiste-dioncounda-trao-demande-une-aide-militaire-la-france, dostęp: 13.12.2021.
[7] No 'immediate’ reduction of France’s Sahel force, says Macron, France 24, 16.02.2021, https://www.france24.com/en/france/20210216-france-will-step-up-anti-terror-efforts-in-the-sahel-says-macron, dostęp: 13.12.2021.
[8] L’astronaute Thomas Pesquet de retour sur Terre, Le Matin, 9.11.2021, https://www.lematin.ch/L’astronaute Thomas Pesquet de retour sur Terrestory/c-est-fait-lastronaute-thomas-pesquet-de-retour-sur-terre-155440657133, 30.12.2021.
[9] A. Olech, Wybory we Francji i problem migracji. Prognoza na 2022 r., https://ine.org.pl/wybory-we-francji-i-problem-migracji-prognoza-na-2022-r, dostęp: 30.12.2021.
