Autor: Viktor Kipiani Prezes think tanku Geocase (Gruzja
Tworzenie naszego nowego świata różni się [JS2] pod względem złożoności, szczególnie z uwagi na wiele czynników pandemicznych oraz postpandemicznych, które sprzyjają transformacji starych „ośrodków siły” i wyłonieniu się nowych. Nieuniknionym skutkiem tego procesu jest powstawanie licznych wielopłaszczyznowych oraz wielostronnych formatów wspólnych interesów w stosunkach międzynarodowych, w szczególności w wyniku ich regionalizacji. Zatem, w każdym regionie mamy do czynienia z nakładającymi się na siebie lub sprzecznymi interesami, zdefiniowanymi przez specyficzne cechy narodowe i międzynarodowe różnych państw.
Morze Czarne jest jednym z regionalnych węzłów eurazjatyckiej przestrzeni strategicznej, mającym istotne znaczenie ze względu na dostęp do morza przez poszczególne kraje i bliskość Rosji, Europy Zachodniej, wschodniej flanki NATO oraz Bliskiego Wschodu. Region ten nie jest jedynie obszarem geograficznym, ale ważnym rozdrożem i kluczowym punktem przecięcia szlaków komunikacyjnych, gdzie ścierają się interesy oraz polityka euroazjatycka Zachodu, Rosji oraz Chin. Ponadto, Morze Czarne znajduje się na pierwszej linii metakonfliktu, który przeciwstawia się dwóm normatywnym światom, z jednej strony − demokracji oraz wolności, z drugiej zaś – opresji oraz rewizjonizmowi. Każda ważna inicjatywa, czy projekt, mająca ma celu zwiększenie odporności demokracji na zagrożenia w regionie, inicjatywa, która jest zgodna z polityką zdolną do efektywnego powstrzymywania hybrydowych oraz pozostałych zagrożeń, stanowi szczególny priorytet. Na przykład NATO skupia się również na ochronie państw partnerskich niebędacych formalnymi członkami NATO, ale powiązanych z sojuszem w taki czy inny sposób. Ten ostatni cel jest szczególnie istotny dla Gruzji, która stoi w obliczu trwającej rosyjskiej okupacji, bierze również pod uwagę aneksję Krymu oraz znajdujący się w tarapatach Kaukaz. Potrzebne są nowe rozwiązania, jeśli mamy stawić czoła tym licznym wyzwaniom w odważny i kreatywny sposób. Rozwiązania te stają się realne dzięki platformom regionalnym utworzonym pierwotnie w celu realizowania wspólnych interesów geopolitycznych i geoekonomicznych. Żadna inna część Europy Wschodniej nie mierzy się z takimi przeszkodami w zakresie zachowania jedności demokracji oraz zapewnienia zrównoważonego rozwoju, jak Morze Czarne wraz z otoczeniem. Nigdzie asymetria pomiędzy częściami zachodniego planu bezpieczeństwa odnoszącymi się do Północy i do Południa nie jest tak wyraźna, jak w przypadku członków i partnerów NATO na Morzu Czarnym. Stąd pilna potrzeba realizacji nowych, zakrojonych na szeroką skalę projektów gospodarczych i inwestycyjnych w regionie.
Inicjatywa Trójmorza w zasadzie może być postrzegana jako przełomowa dla geopolityki oraz geoekonomiki Europy Środkowej i Wschodniej, a także może być korzystna dla aspiracji Gruzji do zostania pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Poszczególne dane związane z realizacją niniejszej inicjatywy robią wrażenie, biorąc chociażby pod uwagę przeznaczenie 1 mld USD na rozwój gospodarczy tych regionów. Warto podkreślić, że potencjalny wpływ polityczny i instytucjonalny tego projektu jest równie wielki: łącząc różne podmioty, Inicjatywa Trójmorza pomogłaby w utrzymaniu stabilności i demokracji w państwach, które są postrzegane przez „Stary Zachód” jako peryferie, co przyczyniłoby się do zachowania demokracji na terenie całego świata zachodniego. Jednak uświadomienie sobie tego wzajemnego powiązania z punktu widzenia efektu rozlewania się (spill-over) wymaga większej koncentracji wysiłków na rzecz wzmocnienia zarządzania instytucjonalnego oraz praworządności na „peryferiach” – ma to istotne znaczenie i słusznie jest postrzegane jako odpowiednie do zachodniego kontekstu politycznego, bezpieczeństwa i kulturowego, do którego Gruzja zdecydowanie należy. Kluczowym skutkiem ubocznym Inicjatywy Trójmorza jest tworzenie nowego poczucia jedności pomiędzy wolnymi narodami w regionach Morza Adriatyckiego, Bałtyckiego i Czarnego, przy kontynuowaniu przez euroatlantycką społeczność polityczną znacznych wysiłków na rzecz podzielania jej wizji przez partnerów regionalnych. Starając się wykorzystać każdą możliwą okazję do uczynienia z regionu platformy zmniejszenia napięcia oraz godzenia sprzecznych interesów, wspólnota euroatlantycka powinna ostatecznie opanować sztukę równoważenia interesów narodowych i zdefiniować konkretną koncepcję bezpieczeństwa rozciągającą się od Bałtyku po Morze Czarne i Adriatyckie.
Nie trzeba wspominać, że Inicjatywa Trójmorza jest tak samo istotna dla Tbilisi, jak każda inna realna inicjatywa, mogąca zbliżyć kraj do Europy. Zwiększenie zaangażowania Gruzji w Europie Środkowo-Wschodniej jest rzeczywiście niezbędne dla rozwoju gospodarczego kraju oraz dla wysiłków na rzecz modernizacji jej infrastruktury krytycznej, zarówno krajowej, jak i tranzytowej – co będzie korzystne nie tylko dla Gruzji, ale także dla pozostałych krajów regionu Morza Czarnego. Jednak oprócz wspólnych celów − usprawnienie połączeń transportowych, energetycznych i cyfrowych − Gruzja jest również ważna dla wschodniej flanki Europy, ponieważ demokracja oraz bezpieczeństwo mają istotne znaczenie dla obecności zachodnich sojuszy politycznych i obronnych w kluczowych regionach Eurazji. Natomiast więzi są coraz ważniejsze dla ustanowienia oraz umocnienia w obszarach „szarych”, „buforowych” oraz „pośrednich” odpornych na zagrożenia demokracji i zrównoważonych gospodarek. Ostatecznie, wszystkie takie inicjatywy mają ułatwić oraz zwiększyć gotowość oraz zdolność Gruzji do integracji euroatlantyckiej.
Podsumowując, Inicjatywa Trójmorza jest jednym z najbardziej konkretnych i ważnych (na razie stosunkowo rzadkich) projektów regionalnych, obiecujących długotrwały wpływ na kraje uczestniczące i nie tylko. 16 kwietnia 2020 roku Estonia – państwo-gospodarz niedawnego wirtualnego szczytu Trójmorza − dołączyła do funduszu inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza, który został zainicjowany w celu zapewnienia ekonomicznego wsparcia zdolności politycznych, poprzez inwestowanie w duże projekty infrastrukturalne. Gruzja z zadowoleniem by przyjęła każdą możliwość ewentualnego uczestnictwa w tym funduszu, jako pierwszy krok w kierunku stopniowego angażowania się w Inicjatywę Trójmorza. Sugerowalibyśmy również, aby kraje Inicjatywy Trójmorza zaczęły rozważać możliwość dotarcia do innych krajów niebędących członkami Unii Europejskiej, ale podejmujących reformy polityczne oraz gospodarcze, w pełni odpowiadające oczekiwaniom i standardom Unii Europejskiej, ponieważ większość europejskich spraw wymaga odpowiednio szybkich pomysłów oraz decyzji.
Dołączenie państw spoza Inicjatywy Trójmorza do niniejszej inicjatywy, wśród których Gruzja jest najwyraźniej liderem, byłoby jednoznacznym przesłaniem, że zachodnia cywilizacja stanie ramię w ramię z prodemokratycznymi narodami „tej strony” regionu Morza Czarnego, co przyczyniłoby się do lepszej ochrony interesów nowej rodziny wolnych narodów skupionych wzdłuż linii wytyczonej przez Inicjatywę Trójmorza. Podjęcie w odpowiednim czasie decyzji o takiej czy innej formie integracji pozostałych państw sygnalizowałoby również, że nie rozróżniamy krajów w zależności od ich statusu i rangi i nie cofniemy się przed zbawczą misją utrzymania wspólnych wartości i wolności − będziemy zjednoczeni, zaangażowani, stawimy czoła negatywnym skutkom działań zwolenników interesów obcych Zachodowi, a zatem także Gruzji. Moc każdej inicjatywy w czasach dzisiejszych musi się opierać w równym stopniu na sile fizycznej oraz moralnej prawości.
